Rynek Główny w Krakowie

Rynek Główny w Krakowie – rynek miejski położony w centrum Krakowa. Jest to najważniejsza przestrzeń publiczna tego miasta, miejsce o wyjątkowym znaczeniu historycznym, kulturowym i społecznym.

Jego historia sięga XIII wieku. Jest największym placem Krakowa, a także największym średniowiecznym rynkiem w Europie. Ma kształt kwadratu o boku wynoszącym około 200 m.

Na Rynku Głównym i w jego sąsiedztwie znajdują się ważne zabytki Krakowa, takie jak Kościół Mariacki, Sukiennice, Kościół św. Wojciecha czy Wieża Ratuszowa.

Rynek i jego otoczenie

 Osobny artykuł: :Kamienice przy Rynku Głównym w Krakowie.

Niemal wszystkie kamienice i pałace wokół Rynku to kilkusetletnie obiekty zabytkowe. Mieszczą się w nich m.in.: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa i Międzynarodowe Centrum Kultury oraz renomowane sklepy z ekskluzywnymi towarami. Najbardziej znane restauracje to Wierzynek (nr 15) i HawełkaTetmajerowska (nr 34). Inne: Wentzl (nr 19), Redolfi (nr 38) i Pod Słońcem (nr 43). Kawiarnia Vis a Vis pod nr 29 była ulubionym miejscem Piotra Skrzyneckiego, twórcy Piwnicy Pod Baranami. Jego figura w charakterystycznym kapeluszu na głowie przesiaduje nadal w tym lokalu lub też w kawiarnianym ogródku na Rynku.

Na Rynku znajdują się:

Natomiast wokół Rynku znajdują się:

Od czasu powstania placu, jego poziom podniósł się w niektórych miejscach o ponad 5 m (najłatwiej to zauważyć koło Kościoła św. Wojciecha oraz obok Kościoła Mariackiego). Pod Rynkiem znajdują się olbrzymie piwnice, m.in. sławna Piwnica pod Baranami. Mieści się tam także kawiarnia Pod Ratuszem i teatr Maszkaron oraz mini-muzeum archeologiczne w podziemiach kościoła św. Wojciecha.

Istnieje podziemne połączenie wieży ratuszowej i sukiennic, a poniżej głównej ich hali znajduje się długa na 100 m i wysoka na 5 m hala średniowieczna. Inna ukryta pod powierzchnią Rynku przestrzeń w okolicach sukiennic to leżące od strony ul. Siennej, tzw. Kramy Bogate (ok. 1200 m²).

W celu podniesienia atrakcyjności, zwiększenia bezpieczeństwa oraz ograniczenia zanieczyszczeń, na Rynku Głównym w Krakowie i w okolicy wprowadzono strefy piesze i strefy pieszo-rowerowe.

Historia

Rynek Główny to największy z placów Krakowa, a zarazem największy rynek w średniowiecznej Europie. Kraków lokowano na prawie magdeburskim 5 czerwca 1257, a dokonał tego książę krakowski Bolesław Wstydliwy. Rynek został wytyczony przez ówczesnych wójtów Gedko Stilvoyta, Jakuba z Nysy i Dytmara z Wrocławia w oparciu o regularną siatkę mierniczą jako kwadratowy plac o boku nieznacznie przekraczającym 200 metrów, z deformacjami wynikającymi z konieczności dostosowania do pozostałości osadnictwa (kościół Mariacki i kościół św. Wojciecha). Powstał z myślą, aby miejscowi oraz podążający szlakami handlowymi kupcy mieli dość miejsca, by móc sprzedawać tu swe towary. Pozostałością licznych niegdyś kramów kupieckich są znajdujące się w centrum Rynku Sukiennice.

Rynek Główny początkowo był własnością władcy. W 1358 Kazimierz Wielki zrzekł się prawa do większości obiektów na Rynków Głównym na rzecz miasta. Pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1300 występuje on pod nazwą Rynek, Ring, Circulus lub Forum, nazwy te zachowały się aż do 1882 roku. Później występuje pod nazwą Rynek Główny.

Ówczesna nazwa Ring pochodzi od ulicy obiegającej rynek, która dziś pokrywa się z chodnikiem i jezdnią. Z każdego boku placu wychodzą trzy równoległe do siebie ulice, wyjątek stanowi ulica Grodzka, która najprawdopodobniej istniała i była powszechnie użytkowana przed lokacją miasta. Cztery ulice (Św. Jana, Sienna, Bracka oraz Szewska) przecinające się w środku tworzą cztery kwartały administracyjne: Sławkowski, Rzeźniczy, Grodzki i Garncarski. Jest to pozostałość po rzymskiej tradycji wytyczania miast w oparciu o dwie krzyżujące się osie (w Krakowie skrzyżowanie przypadło w tzw. krzyżu Sukiennic). W drugiej połowie XIII w. powstały pierwsze obiekty murowane: Sukiennice, sąsiadujące z nimi od wschodu Kramy Bogate (do handlu towarami luksusowymi, o formie zbliżonej do Sukiennic, z 64 komorami handlowymi) i niektóre kamienice. W XIV w. wzniesiono przeważającą część kamienic, ratusz z domem notariusza, Wagę Wielką (Ołowianą), pomiędzy Sukiennicami i kościołem Św. Wojciecha, Wagę Małą (Woskową) po wschodniej stronie Kramów Bogatych. Około połowy XIV w. Sukiennice uzyskały formę, która z pewnymi modyfikacjami w XVI i XIX przetrwała do dziś. Zachowany ciąg kramów zamykały od południa i północy postrzygalnie (pomieszczenia urzędu pomiaru sukna), północną z nich nazwano później Syndykówką. Murowaną zabudowę handlową otaczała gęstwina drewnianych kramów (jatek), użytkowanych przez przedstawicieli różnych profesji.

Rynek Główny skupiał znaczną część krakowskich, średniowiecznych rezydencji (kamienica Margrabska, pałac Pod Krzysztofory, pałac Zbaraskich, Szara Kamienica) oraz znajdowały się tu również okazałe pałace związane z władzą miejską i królewską (kamienica Hetmańska i kamienica Montelupich). Posiadanie rynkowej kamienicy było bowiem dowodem prestiżu patrycjuszy, urzędników królewskich oraz szlacheckich rodów.

Pierwszy bruk założono w drugiej połowie XIV. W 1373 roku wydano zarządzenie o obowiązku utrzymywania czystości na ulicy przez właścicieli przyległych kamienic. W wieku XVI i pierwszej połowie XVII została zmieniona forma i dekoracja architektoniczna wszystkich budynków Rynku Głównego z wyjątkiem kościoła Mariackiego. Największą budowlą niesakralną stał się ratusz powiększony o spichlerz. W pobliżu narożników Rynku Głównego znajdowały się drewniane zbiorniki na wodę (rząpia), zasilane z rurmusu (wodociągi). Ich pozostałości zostały ujawnione w badaniach archeologicznych. Od połowy XVI w. parterowe pomieszczenia kamienic zamieniane były na sklepy, składy i kantory (w pałacach magnackich, m.in. w Szarej Kamienicy pomieszczenia wynajmowali głównie kupcy żydowscy, stąd na początku XVII u wylotu ul. Siennej powstał Targ Żydowski). W kamienicach i pałacach rynkowych znajdowały siedzibę pierwsze w państwie instytucje nowożytne (kantor bankowy w kamienicy Pod Krukiem, poczta w kamienicy Montelupich).

W epoce renesansu i wczesnego baroku na Rynku Głównym odprawiane były uroczyste ingresy monarsze, hołdy składane królom, triumfy i parady. Był miejscem wielu okazałych uroczystości i wydarzeń historycznych I Rzeczypospolitej. Tu 10 kwietnia 1525 książę Prus Albrecht Hohenzollern złożył hołd lenny królowi Polski Zygmuntowi I. Odbyła się tutaj także przysięga wojskowa na wierność konstytucji 3 maja (1791). 24 marca 1794 Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej Tadeusz Kościuszko złożył przysięgę Narodowi, rozpoczynając powstanie. Rynek Główny pamięta także wjazd księcia J. Poniatowskiego i zajęcie odwachu przez wojska polskie 1809 r., bale w Sukiennicach na cześć Napoleona.

Rynek znajdował się na osi tzw. Drogi Królewskiej, wiodącej od Barbakanu na Wawel, którędy odbywały się uroczyste wjazdy króla i legacji zagranicznych.

Był miejscem wydarzeń militarnych rewolucji krakowskiej (1846) i Wiosny Ludów (1848).

Na Rynku Głównym wykonywano publiczne wyroki śmierci, często połączone z torturami (m. in. ścięcie Mikołaja Wierzynka). Nożem kaleczono skazańców (obecnie nóż ten zawieszony jest w przejściu w Sukiennicach).

Na przełomie XVII i XVIII w. powstało kilka okazałych pałaców późnobarokowych (Pałac Spiski), przebudowano kilka starszych pałaców (Kamienice: Hetmańska, Margrabska, Pod Ewangelistami, Szara Kamienica).

Za uchwałą senatu wyburzono w latach 1817-1820 ratusz bez wieży. Po 1830 roku powstały pierwsze postoje dorożek. Większość kamienic przeszła na przełomie XVIII i XIX w. w ręce nowych w Krakowie rodzin kupieckich. Część pałaców wykupiły nowe rodziny arystokratyczne (Potoccy – Pałac pod Baranami).

W 1882 r. oficjalnie wprowadzono numerację kamienic przy Rynku, a także podział pierzei na tzw. linie:

  • linia A-B – pierzeja między ul. Floriańską i Sławkowską
  • linia C-D – pierzeja między ul. Szczepańską i św. Anny
  • linia E-F – pierzeja między ul. Wiślną i Grodzką
  • linia G-H – pierzeja między ul. Grodzką i pl. Mariackim

Również w 1882 r. uruchomiono pierwszą w Krakowie wąskotorową linię tramwaju konnego, a jej trasa wiodła przez Rynek Główny. Tramwaje jeździły po Rynku do 1952 r, kiedy to ukończono budowę obwodnicy tramwajowej wokół Plant i tam przeniesiono cały ruch.

W 1898 r. powstał pomnik Adama Mickiewicza.

W 1940 r. niemieccy okupanci przemianowali Rynek Główny na Adolf-Hitler Platz. Po wyzwoleniu Krakowa 18 stycznia 1945 r. przywrócono starą nazwę tego miejsca (jak zresztą wszystkich ulic i placów Krakowa których nazwy zmienił okupant).

Imprezy i wydarzenia

Rynek jest miejscem spotkań, letnich festiwali, koncertów, targów i prezentacji:

  • Międzynarodowe Spotkanie Orkiestr Wojskowych (czerwiec)
  • Finały Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy
  • korowód uczestników Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Ulicznych
  • Festiwal Tańców Dworskich pod Wieżą Ratuszową (sierpień)
  • coroczna zabawa sylwestrowa - największy bal w kraju
  • targi bożonarodzeniowe (grudzień)
  • targi wielkanocne (marzec-kwiecień)
  • targi Cepeliada (sierpień)
  • intronizacja króla kurkowego (czerwiec)
  • inauguracja juwenaliów
  • start i meta, lub element trasy Cracovia Maratonu
  • Lajkonik
  • konkurs szopek, zapoczątkowany w 1937 r.
  • targi staroci

Legendy

Z Rynkiem Głównym związane są liczne legendy:

  • o gołębiach
  • o hejnale
  • o Twardowskim
  • o nożu w Sukiennicach

Zobacz też

  • Mały Rynek w Krakowie

Linki zewnętrzne

Wymienione w następujących kategoriach:
Zostaw komentarz
Wskazówki i porady
Zorganizowane przez:
Yas
24 january 2014
The biggest and well saved Medieval plaza in Europe! Lonely Planet's no.1 choice: the most beautiful European city market! Wonderful atmosphere - summer and evenings. Always fulfilled with tourists.
Jaroslaw Marciuk
24 september 2011
The first UNESCO World Heritage List from 1978 year had only 12 the most valuable objects from around the world. One of them was Krakow - the Old City, the Royal Wawel Castle and jewish Kazimierz.
Michał Olszowski
5 march 2013
There is a quite cheap and a bit "hidden" coffee bar with beautiful view on the main market. Just walk into museum in Sukiennice (building in the center of market) and go upstairs on the second floor.
Davin Chua
12 september 2015
The biggest medieval plaza in Europe, you can spend the whole day here understanding the history of Kraków!
Annet Sagal
22 september 2015
It has an amazing and charming atmosphere and architecture here is the best! You should visit Cafe on the second floor of Sukennice it has a normal prices in comparison with other restaurants on Rynek
Ана Лековић
12 february 2017
A must-to is visit to museums, both the underground one to inform about history (~1,5h) and the one at first floor of Sukiennice (image) where you can educate about polish art in 4 time periods (~1h).
Pokaż więcej komentarzy
foursquare.com
7.9/10
Maksym Kytsiuk, Phil Akhnazarov oraz 223 861 więcej osób zostały tutaj
Hotel Imperial

rozpoczynając $125

Hotel Wentzl

rozpoczynając $202

Old Town Apartments

rozpoczynając $74

Pergamin Apartments

rozpoczynając $111

The Spiski Palace

rozpoczynając $74

Flamingo Premium Hostel

rozpoczynając $34

Polecamy zabytki w pobliżu

Widzieć wszystko Widzieć wszystko
Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Sukiennice w Krakowie

Sukiennice w Krakowie – zabytkowy budynek sukiennic znajdujący się w c

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach

Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach – oddział Muzeum Na

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Wieża ratuszowa w Krakowie

Wieża ratuszowa – gotycka wieża z XIV w. znajdująca się na Rynku Główn

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa

Muzeum Historyczne Miasta Krakowa – muzeum historyczne założone w 189

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Pomnik Adama Mickiewicza w Krakowie

Pomnik Adama Mickiewicza (przez krakowian zwany potocznie 'Adasiem')

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Stare Miasto w Krakowie

Stare Miasto w Krakowie – najstarszy obszar Krakowa, otoczony P

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie

Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie – ołtarz Zaśnięcia NMP, właśc

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Kościół Mariacki w Krakowie

Kościół archiprezbiterialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Podobne atrakcje turystyczne

Widzieć wszystko Widzieć wszystko
Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Dżamaa al-Fina

Dżamaa al-Fina, także: Dżemaa el-Fna (arab. جامع الفنا, fr. Jemaa E

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Plac Czerwony w Moskwie

Plac Czerwony (ros. Красная площадь) – najbardziej znany plac Mosk

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Wielki Plac w Brukseli

Wielki Plac w Brukseli (fr. Grand-Place de Bruxelles, niderl. Grote

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Plaza de España, Seville

The Plaza de España ('Spain Square', in English) is a plaza in the

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Piazza del Duomo, Milan

Piazza del Duomo ('Cathedral Square') is the main piazza (city square)

Zobacz wszystkie podobne miejsca