Bajkonur w Dyurmentyube

Tłumaczyć

Bajkonur (ros. Байконур) – założony w 1955 r. kosmodrom ulokowany na terenie Kazachstanu. Wcześniej (do roku 1966) nazywany Leninsk. Miejsce startów zarówno sztucznych satelitów jak i załogowych statków kosmicznych. Kosmodrom Bajkonur jest najstarszym tego typu obiektem.

Zobacz też

Space museum (Baikonur)

Obiekt

Kosmodrom znajduje się na obszarze o wymiarach 75 na 90 kilometrów, zaś na jego terenie ulokowane jest 11 kompleksów montażowych, 9 startowych oraz 2 lotniska.

Expedition 31 Soyuz Launch 201205150004HQ) — NASA HQ PHOTO @ Flickr

Bajkonur to również nazwa kazachskiej wioski odległej kilkaset kilometrów od kosmodromu – po locie Gagarina była ona podawana przez ZSRR jako rzekoma lokacja kompleksu. W wiosce tej wystawiane były wówczas, dla utrzymania pozorów, makiety rakiet. Prawdziwy kosmodrom znajduje się w okolicy miejscowości Töretam (Tiuratam), a jego oficjalna nazwa to 5-GIK "Bajkonur".

Expedition 21 Soyuz Launch (200909300003HQ) — NASA HQ PHOTO @ Flickr

Własność i kwestie finansowe

28 marca 1994 roku Rosja podpisała z Kazachstanem dwudziestoletnią umowę dzierżawczą dotyczącą Bajkonuru. W jej ramach Rosja płaci rokrocznie 115 milionów dolarów w zamian za możliwość korzystania z centrum kosmicznego. Jednak w 2002 r. rosyjski dziennik Niezawisimaja Gazieta opublikował informację, iż Rosja w najbliższych latach będzie z przyczyn ekonomicznych rezygnować z bajkonurskiego kosmodromu na rzecz kompleksu w Plesiecku.

Kazachstan z czasem zaczął naciskać na zmianę warunków dzierżawy, co zaowocowało podpisaniem w 2004 r. pomiędzy nim a Rosją umowy o nowych warunkach korzystania z kosmodromu.

Baikonur N-1 Launch Pad — rednaxela_7 @ Flickr

Rosja zarządza również kosmodromami znajdującymi się na jej własnym terytorium: Kapustin Jar, Plesieck, Swobodny.

Expedition 51 Launch (NHQ201704200006) — NASA HQ PHOTO @ Flickr

Ważne daty

2 lutego 1955 – założenie kompleksu;
4 października 1957, godz. 19:28 GMT – z Bajkonuru zostaje wystrzelony za pomocą rakiety R-7 pierwszy sztuczny satelita – Sputnik 1;
3 listopada 1957 – start Sputnika 2 z Łajką (a właściwie Kudriawką) na pokładzie;
2 stycznia 1959 – startuje Łuna 1, pierwsza sonda osiągająca drugą prędkość kosmiczną;
12 września 1959 – start Łuny 2, pierwszej sondy, która dotarła na Księżyc (gdzie rozbiła się w trakcie lądowania);
4 października 1959 – lot Łuny 3, która jako pierwsza wykonuje zdjęcia ciemnej strony Księżyca;
19 sierpnia 1960 – z Bajkonuru zostaje wystrzelony satelita Sputnik 5 ze zwierzętami i roślinami na pokładzie – satelita ten powraca później na Ziemię; jest to pierwszy udany test pojazdów typu Wostok;
24 października 1960 – w trakcie przygotowywania rakiety R-16 zbyt wcześnie zostaje uruchomiony jeden z silników; w katastrofie ginie ponad 200 ludzi;
12 lutego 1961 – zostaje wystrzelona Wenera 1 – pierwsza sonda lecąca w stronę Wenus;

12 kwietnia 1961 – z kompleksu startuje Wostok 1 z Jurijem Gagarinem na pokładzie; jest to pierwszy lot człowieka w kosmos;
6 sierpnia 1961 – na statku Wostok 2 wykonany zostaje przez Hermana Titowa drugi lot człowieka w kosmos, jest to jednocześnie pierwszy całodobowy pobyt człowieka w kosmosie i pierwszy lot, po którym zaobserwowano chorobę kosmiczną;
16 czerwca 1963 – startuje Wostok 6, na jego pokładzie znajduje się pierwsza kobieta-kosmonautka – Walentina Tiereszkowa;
24 października 1963 – pożar w silosie, ginie 8 osób;
12 września 1970 – startuje Łuna 16 – sonda, która pobrała próbki gruntu Księżyca i wróciła na Ziemię;
27 czerwca 1978 – start ekspedycji Sojuz-30 w skład której wchodził Polak, Mirosław Hermaszewski;
15 listopada 1988 – rakieta Energia wynosi w przestrzeń kosmiczną bezzałogowy wahadłowiec wielokrotnego użytku Buran (w praktyce jednak mimo udanego powrotu na Ziemię nie startował ponownie z powodu obcięcia funduszy programu kosmicznego);
2002 – hala budynku MIK uległa zniszczeniu po zawaleniu się dachu. Zginęło 8 osób remontujących dach, a prom Buran i rakieta nośna Energia zostały zniszczone w takim stopniu, że musiały zostać zezłomowane. Śledztwo wykazało, że przyczyną było przeterminowanie wodoodpornego dachu, przez co nasiąkł wodą, oraz zgromadzenie na dachu 10 ton materiałów budowlanych.

Ciekawostki

24 października jest uważany w Bajkonurze za dzień żałoby ze względu na dwa poważne wypadki, jakie miały miejsce w tym dniu w roku 1960 oraz 1963. Od katastrofy w 1963 roku 24 października z Bajkonuru nie startują żadne rakiety. Do tej pory z Bajkonuru wystartowało ponad tysiąc rakiet oraz drugie tyle międzykontynentalnych rakiet balistycznych i rakiet średniego zasięgu.