Bajkonur (ros. Байконур) – założony w 1955 r. kosmodrom ulokowany na terenie Kazachstanu. Wcześniej (do roku 1966) nazywany Leninsk. Miejsce startów zarówno sztucznych satelitów jak i załogowych statków kosmicznych. Kosmodrom Bajkonur jest najstarszym tego typu obiektem.
Obiekt
Kosmodrom znajduje się na obszarze o wymiarach 75 na 90
kilometrów, zaś na jego terenie ulokowane jest 11 kompleksów
montażowych, 9 startowych oraz 2 lotniska.
Bajkonur to również nazwa kazachskiej wioski odległej kilkaset
kilometrów od kosmodromu – po locie Gagarina była ona podawana
przez ZSRR jako rzekoma lokacja kompleksu. W wiosce tej wystawiane
były wówczas, dla utrzymania pozorów, makiety rakiet. Prawdziwy
kosmodrom znajduje się w okolicy miejscowości Töretam (Tiuratam), a
jego oficjalna nazwa to 5-GIK "Bajkonur".
Własność i kwestie
finansowe
28 marca 1994 roku Rosja podpisała z Kazachstanem
dwudziestoletnią umowę dzierżawczą dotyczącą Bajkonuru. W jej
ramach Rosja płaci rokrocznie 115 milionów dolarów w zamian za
możliwość korzystania z centrum kosmicznego. Jednak w 2002 r.
rosyjski dziennik Niezawisimaja Gazieta opublikował informację, iż
Rosja w najbliższych latach będzie z przyczyn ekonomicznych
rezygnować z bajkonurskiego kosmodromu na rzecz kompleksu w
Plesiecku.
Kazachstan z czasem zaczął naciskać na zmianę warunków
dzierżawy, co zaowocowało podpisaniem w 2004 r. pomiędzy nim a
Rosją umowy o nowych warunkach korzystania z kosmodromu.
Rosja zarządza również kosmodromami znajdującymi się na jej
własnym terytorium: Kapustin Jar, Plesieck, Swobodny.
Ważne
daty
-
2 lutego 1955 – założenie kompleksu;
-
4 października 1957, godz. 19:28 GMT – z Bajkonuru
zostaje wystrzelony za pomocą rakiety R-7 pierwszy sztuczny
satelita – Sputnik 1;
-
3 listopada 1957 – start Sputnika 2 z Łajką (a właściwie
Kudriawką) na pokładzie;
-
2 stycznia 1959 – startuje Łuna 1, pierwsza sonda
osiągająca drugą prędkość kosmiczną;
-
12 września 1959 – start Łuny 2, pierwszej sondy, która
dotarła na Księżyc (gdzie rozbiła się w trakcie lądowania);
-
4 października 1959 – lot Łuny 3, która jako pierwsza
wykonuje zdjęcia ciemnej strony Księżyca;
-
19 sierpnia 1960 – z Bajkonuru zostaje wystrzelony
satelita Sputnik 5 ze zwierzętami i roślinami na pokładzie –
satelita ten powraca później na Ziemię; jest to pierwszy udany test
pojazdów typu Wostok;
-
24 października 1960 – w trakcie przygotowywania rakiety
R-16 zbyt wcześnie zostaje uruchomiony jeden z silników; w
katastrofie ginie ponad 200 ludzi;
-
12 lutego 1961 – zostaje wystrzelona Wenera 1 – pierwsza
sonda lecąca w stronę Wenus;
-
12 kwietnia 1961 – z kompleksu startuje Wostok 1 z
Jurijem Gagarinem na pokładzie; jest to pierwszy lot człowieka w
kosmos;
-
6 sierpnia 1961 – na statku Wostok 2 wykonany zostaje
przez Hermana Titowa drugi lot człowieka w kosmos, jest to
jednocześnie pierwszy całodobowy pobyt człowieka w kosmosie i
pierwszy lot, po którym zaobserwowano chorobę kosmiczną;
-
16 czerwca 1963 – startuje Wostok 6, na jego pokładzie
znajduje się pierwsza kobieta-kosmonautka – Walentina
Tiereszkowa;
-
24 października 1963 – pożar w silosie, ginie 8
osób;
-
12 września 1970 – startuje Łuna 16 – sonda, która
pobrała próbki gruntu Księżyca i wróciła na Ziemię;
-
27 czerwca 1978 – start ekspedycji Sojuz-30 w skład
której wchodził Polak, Mirosław Hermaszewski;
-
15 listopada 1988 – rakieta Energia wynosi w przestrzeń
kosmiczną bezzałogowy wahadłowiec wielokrotnego użytku Buran (w
praktyce jednak mimo udanego powrotu na Ziemię nie startował
ponownie z powodu obcięcia funduszy programu kosmicznego);
-
2002 – hala budynku MIK uległa zniszczeniu po zawaleniu
się dachu. Zginęło 8 osób remontujących dach, a prom Buran i
rakieta nośna Energia zostały zniszczone w takim stopniu, że
musiały zostać zezłomowane. Śledztwo wykazało, że przyczyną było
przeterminowanie wodoodpornego dachu, przez co nasiąkł wodą, oraz
zgromadzenie na dachu 10 ton materiałów budowlanych.
Ciekawostki
- 24 października jest uważany w Bajkonurze za dzień żałoby ze
względu na dwa poważne wypadki, jakie miały miejsce w tym dniu w
roku 1960 oraz 1963. Od katastrofy w 1963 roku 24 października z
Bajkonuru nie startują żadne rakiety. Do tej pory z Bajkonuru
wystartowało ponad tysiąc rakiet oraz drugie tyle
międzykontynentalnych rakiet balistycznych i rakiet średniego
zasięgu.
Zobacz
też
Linki
zewnętrzne