Obiekt
Kosmodrom znajduje się na obszarze o wymiarach 75 na 90 kilometrów, zaś na jego terenie ulokowane jest 11 kompleksów montażowych, 9 startowych oraz 2 lotniska.
Bajkonur to również nazwa kazachskiej wioski odległej kilkaset kilometrów od kosmodromu – po locie Gagarina była ona podawana przez ZSRR jako rzekoma lokacja kompleksu. W wiosce tej wystawiane były wówczas, dla utrzymania pozorów, makiety rakiet. Prawdziwy kosmodrom znajduje się w okolicy miejscowości Töretam (Tiuratam), a jego oficjalna nazwa to 5-GIK "Bajkonur".
Własność i kwestie finansowe
28 marca 1994 roku Rosja podpisała z Kazachstanem dwudziestoletnią umowę dzierżawczą dotyczącą Bajkonuru. W jej ramach Rosja płaci rokrocznie 115 milionów dolarów w zamian za możliwość korzystania z centrum kosmicznego. Jednak w 2002 r. rosyjski dziennik Niezawisimaja Gazieta opublikował informację, iż Rosja w najbliższych latach będzie z przyczyn ekonomicznych rezygnować z bajkonurskiego kosmodromu na rzecz kompleksu w Plesiecku.
Kazachstan z czasem zaczął naciskać na zmianę warunków dzierżawy, co zaowocowało podpisaniem w 2004 r. pomiędzy nim a Rosją umowy o nowych warunkach korzystania z kosmodromu.
Rosja zarządza również kosmodromami znajdującymi się na jej własnym terytorium: Kapustin Jar, Plesieck, Swobodny.
Ważne daty
- 2 lutego 1955 – założenie kompleksu;
- 4 października 1957, godz. 19:28 GMT – z Bajkonuru zostaje wystrzelony za pomocą rakiety R-7 pierwszy sztuczny satelita – Sputnik 1;
- 3 listopada 1957 – start Sputnika 2 z Łajką (a właściwie Kudriawką) na pokładzie;
- 2 stycznia 1959 – startuje Łuna 1, pierwsza sonda osiągająca drugą prędkość kosmiczną;
- 12 września 1959 – start Łuny 2, pierwszej sondy, która dotarła na Księżyc (gdzie rozbiła się w trakcie lądowania);
- 4 października 1959 – lot Łuny 3, która jako pierwsza wykonuje zdjęcia ciemnej strony Księżyca;
- 19 sierpnia 1960 – z Bajkonuru zostaje wystrzelony satelita Sputnik 5 ze zwierzętami i roślinami na pokładzie – satelita ten powraca później na Ziemię; jest to pierwszy udany test pojazdów typu Wostok;
- 24 października 1960 – w trakcie przygotowywania rakiety R-16 zbyt wcześnie zostaje uruchomiony jeden z silników; w katastrofie ginie ponad 200 ludzi;
- 12 lutego 1961 – zostaje wystrzelona Wenera 1 – pierwsza sonda lecąca w stronę Wenus;
- 12 kwietnia 1961 – z kompleksu startuje Wostok 1 z Jurijem Gagarinem na pokładzie; jest to pierwszy lot człowieka w kosmos;
- 6 sierpnia 1961 – na statku Wostok 2 wykonany zostaje przez Hermana Titowa drugi lot człowieka w kosmos, jest to jednocześnie pierwszy całodobowy pobyt człowieka w kosmosie i pierwszy lot, po którym zaobserwowano chorobę kosmiczną;
- 16 czerwca 1963 – startuje Wostok 6, na jego pokładzie znajduje się pierwsza kobieta-kosmonautka – Walentina Tiereszkowa;
- 24 października 1963 – pożar w silosie, ginie 8 osób;
- 12 września 1970 – startuje Łuna 16 – sonda, która pobrała próbki gruntu Księżyca i wróciła na Ziemię;
- 27 czerwca 1978 – start ekspedycji Sojuz-30 w skład której wchodził Polak, Mirosław Hermaszewski;
- 15 listopada 1988 – rakieta Energia wynosi w przestrzeń kosmiczną bezzałogowy wahadłowiec wielokrotnego użytku Buran (w praktyce jednak mimo udanego powrotu na Ziemię nie startował ponownie z powodu obcięcia funduszy programu kosmicznego);
- 2002 – hala budynku MIK uległa zniszczeniu po zawaleniu się dachu. Zginęło 8 osób remontujących dach, a prom Buran i rakieta nośna Energia zostały zniszczone w takim stopniu, że musiały zostać zezłomowane. Śledztwo wykazało, że przyczyną było przeterminowanie wodoodpornego dachu, przez co nasiąkł wodą, oraz zgromadzenie na dachu 10 ton materiałów budowlanych.
Ciekawostki
- 24 października jest uważany w Bajkonurze za dzień żałoby ze względu na dwa poważne wypadki, jakie miały miejsce w tym dniu w roku 1960 oraz 1963. Od katastrofy w 1963 roku 24 października z Bajkonuru nie startują żadne rakiety. Do tej pory z Bajkonuru wystartowało ponad tysiąc rakiet oraz drugie tyle międzykontynentalnych rakiet balistycznych i rakiet średniego zasięgu.
Zobacz też
- Rosawiakosmos
