Archikatedra św. Jana Chrzciciela – katedra archidiecezji warszawskiej znajdująca się na Starym Mieście w Warszawie przy ul. Świętojańskiej 8. Jedna z najstarszych świątyń Warszawy.
Stanowi jedno z najważniejszych miejsc kultury i tradycji
narodowej Polski. W jej murach wygłaszał kazania ksiądz Piotr
Skarga, Władysław IV Waza zaprzysiągł swoje pacta conventa,
tu miały miejsce śluby, koronacje 2 władców Polski, pogrzeby wielu
osobistości oraz została zaprzysiężona konstytucja 3 maja. Do dziś
odbywają się w niej ważne uroczystości narodowe. Od 1994 jest także
miejscem odbywania się Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej
"Organy Archikatedry".
Historia
Pierwszą świątynią w tym miejscu była wybudowana na przełomie
XIII i XIV wieku drewniana kaplica zamkowa, która w 1339 stała się
kościołem parafialnym miasta (w 1390 staraniem księcia Janusza I
Mazowieckiego powstała tu budowla murowana), a także miejscem
pochówku książąt mazowieckich.
W 1406 kościół farny stał się kolegiatą (kapituła przybyła z
Czerska), w 1798 po utworzeniu godności biskupa warszawskiego
kolegiata otrzymała tytuł katedry, a w 1818 stała się
archikatedrą.
W czasie stanu wojennego w Królestwie Polskim, 15 października
1861 wojska rosyjskie dowodzone przez wojskowego
generał-gubernatora warszawskiego Aleksandra Daniłowicza
Gerstenzweiga dokonały pacyfikacji ludności cywilnej zebranej tu
dla uczczenia rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. W wyniku tego
kościół katolicki ogłosił 16 października zamknięcie wszystkich
kościołów warszawskich.
Katedra była wielokrotnie przebudowywana, najczęściej w XIX
wieku (neogotyk angielski). Kościół do XIX wieku stanowił przykład
gotyku. Świątynia została niemal całkowicie zniszczona przez
Niemców w 1944. Zrekonstruowano ją w latach 1948 - 1956 wzorując
się na planach pierwotnego kościoła z XIV wieku. Powojenna fasada
została zbudowana w tzw. gotyku nadwiślańskim i wzorowana była na
fasadzie kościoła dominikanów pw. św. ap. Piotra i Pawła w
Chełmnie.
W 1960 kościół otrzymał tytuł bazyliki.
Wnętrze
Bazylika posiada surowe i mroczne wnętrze ze sklepieniem
gwiaździstym. W prezbiterium znajduje się ołtarz główny z obrazem
MB Częstochowskiej oraz zrekonstruowane barokowe stalle. Na
uwagę zasługują:
- renesansowy nagrobek ostatnich książąt mazowieckich -
Stanisława i Janusza
- barokowa kaplica Baryczków z krucyfiksem z XVI wieku
- barokowa kaplica Literacka z relikwiami błogosławionego
metropolity warszawskiego Zygmunta Szczęsnego Felińskiego
- klasycystyczny pomnik nagrobny Stanisława Małachowskiego,
wykuty z białego marmuru, zaprojektowany przez Bertela
Thorvaldsena
-
mauzoleum prymasa
Stefana Wyszyńskiego z 1990
- pomniki, popiersia i tablice ku czci znanych Polaków m.in.
fragment pomnika Zygmunta Kazanowskiego, Józefa Piłsudskiego,
Romana Dmowskiego, Wincentego Witosa, Stefana Starzyńskiego, Jana
Pawła II oraz żołnierzy poległych w latach 1920, 1939, 1944.
- Witraże w oknach prezbiterium ze scenami z życia św. Jana
Jerozolimskiego (Chrzciciela), witraże w oknach nawy południowej
zawierające postacie z historii Polski oraz w oknach ściany
zachodniej ze scenami z księgi Genezis i księgi Apokalipsy św.
Jana. Witraże projektował i kartony wykonał Wacław
Taranczewski.
Pochowani w
katedrze
- marszałek nadworny koronny Adam Kazanowski
- król Stanisław August Poniatowski
- książę mazowiecki Stanisław
- książę mazowiecki Janusz III
- prezydent Gabriel Narutowicz
- prezydent Ignacy Mościcki
- premier Ignacy Jan Paderewski
- wódz naczelny gen. Kazimierz Sosnkowski
- arcybiskupi warszawscy
- Szczepan Hołowczyc, prymas Królestwa Polskiego
- Wojciech Skarszewski, prymas Królestwa Polskiego
- Antoni Melchior Fijałkowski
- Zygmunt Szczęsny Feliński
- Wincenty Teofil Popiel
- kard. August Hlond, prymas Polski
- kard. Stefan Wyszyński, prymas Polski
- pisarz Henryk Sienkiewicz
- malarz Marcello Bacciarelli
Śluby królewskie w
katedrze
- 12 września 1637 - Władysław IV Waza i Cecylia Renata
- 10 marca 1646 - Władysław IV Waza i Ludwika Maria Gonzaga
- 30 maja 1649 - Jan Kazimierz i Ludwika Maria Gonzaga
- 5 lipca 1665 - Jan III Sobieski i Maria Kazimiera
d'Arquien
- 1784 lub 1785 - Stanisław August Poniatowski i Elżbieta
Grabowska z Szydłowskich (związek morganatyczny, niepewna data
ślubu oraz fakt ceremonii)
Koronacje w
katedrze
- 13 września 1637 - Cecylia Renata (żona Władysława IV
Wazy)
- 19 października 1670 - Eleonora Habsburg (żona Michała Korybuta
Wiśniowieckiego)
- 4 października 1705 - Stanisław Leszczyński i Katarzyna
Opalińska
- 25 listopada 1764 - Stanisław August Poniatowski
Tutaj 24 maja 1829 odbyła się uroczysta msza po koronacji
Mikołaja I Romanowa na króla polskiego. Lecz sam akt koronacji
odbył się w sali Senatorskiej na Zamku
Królewskim.
Papieże
w katedrze
- 28 października 1919 odbyła się tutaj uroczystość przyjęcia
sakry biskupiej przez Achille Ratti, późniejszego papieża Piusa XI
(1922-1939). Święcenia przyjął z rąk kardynała Aleksandra
Kakowskiego, metropolity warszawskiego. Nuncjusz Ratti
niejednokrotnie uczestniczył, lub sam celebrował msze św. w tej
świątyni.
- Warszawska archikatedra była pięciokrotnie odwiedzana przez
papieża Jana Pawła II (1979, 1983, 1987, 1991, 1999) w czasie jego
pontyfikatu oraz wielokrotnie wcześniej, gdy był biskupem i
arcybiskupem.
- 25 maja 2006 wizytę w archikatedrze złożył papież Benedykt XVI,
odbyło się wówczas spotkanie z klerem archidiecezji warszawskiej.
Benedykt XVI, jako Joseph Ratzinger był też obecny w tym miejscu w
1981, podczas pogrzebu metropolity warszawskiego, prymasa Stefana
Wyszyńskiego.
Przypisy
Linki
zewnętrzne