Historia
W Epidauros od VI wieku p.n.e. do IV wieku n.e. istniało najsłynniejsze sanktuarium Asklepiosa (Asklepiejon) w świecie antycznym, którego kult zastąpił wcześniejszy na tym miejscu kult Apollina Maleatasa. Wykopaliska archeologiczne, systematycznie prowadzone od 1879 do 1974 przez archeologów greckich, wspomaganych przez badaczy francuskich, odsłoniły imponujące ruiny świętego okręgu (temenosu).
Zabytki
Najważniejsze budowle temenosu to:
- propyleje z III wieku p.n.e., stanowiące bramę do sanktuarium położoną od strony północnej;
- świątynia Asklepiosa w formie doryckiego peripterosa, bez wewnętrznej kolumnady i opistodomosu, o wymiarach 23,06 x 11,76 m, powstała według projektu Teodotosa ok. 370-380 p.n.e., z chryzelefantynową statuą boga (około 7 m wysokości; Asklepios siedzący na tronie z jedną ręką wspartą na lasce, a drugą spoczywającą na głowie węża, z psem leżącym u stóp) dłuta Trasymedesa z Paros, świętym źródłem, wielkim ołtarzem, ozdobiona rzeźbami m.in. Timoteosa;
- świątynia Artemidy w formie doryckiego prostylosu (320 p.n.e.);
- tolos z marmuru o średnicy 21,68 m na planie doryckiego peripterosu z koryncką kolumnadą wewnątrz, o niejasnej funkcji, zbudowany według projektu Polikleta Młodszego około 350 p.n.e., ozdobiony wewnątrz malowidłami Pauzjasza z Sykionu;
- abaton – sypialnia dla pacjentów oczekujących cudownego uzdrowienia podczas snu, w kształcie długiej (70 m) stoi z jońską kolumnadą, pochodząca z IV wieku p.n.e..
Wokół świątyni Asklepiosa i wzdłuż świętej drogi, znajdowały się półkoliste eksedry dla kuracjuszy, pomniki wotywne i stele z opisami cudownych uzdrowień.
W najbliższym sąsiedztwie okręgu zbudowano liczne budowle użytkowe:
- katagogejon (hotel) z IV wieku p.n.e., ze 160 pokojami dla pielgrzymów;
- gimnazjon z palestrą;
- stadion o bieżni długości 181 m;
- łaźnie Asklepiosa z biblioteką (II wiek n.e.) i
- najlepiej zachowany grecki teatr z 52 rzędami siedzeń ułożonych w dwóch kondygnacjach (po 32 i 20), zbudowany przez Polikleta Młodszego około 300 p.n.e., który mógł pomieścić 14 tysięcy widzów i gdzie co 4 lata odbywały się agony sportowo-dramatyczne zw. Asklepiami; okrągła orchestra, otoczona rowem odprowadzającym wody deszczowe, była z jednej strony zamknięta wysokim na 4 m proscenium; Pauzaniasz uważał ten teatr za największy w Grecji.
Na wschód od propylei w okresie wczesnochrześcijańskim zbudowano bazylikę, której pozostałości zachowały się do dnia dzisiejszego.
Ciekawostki
- Gdy w 293 p.n.e. szalała w Rzymie zaraza, księgi sybillińskie nakazały sprowadzić z Epidauros (rzymskiego Epidaurus) uzdrawiającego boga Asklepiosa (Eskulapa). Specjalna delegacja wysłana do Epidauros sprowadziła do Rzymu świętego węża, symbolizującego boga. W dwa lata potem wybudowano Eskulapowi świątynię na wysepce na Tybrze.
- Widownia teatru jest swoistym fenomenem akustycznym. Wypowiedziane szeptem słowo, szelest papieru, moneta rzucona na scenę w jej centralnym punkcie są dobrze słyszalne na całej widowni, bez względu na miejsce zajmowane przez widza. Według jednej z hipotez teatr zawdzięcza tę unikalną akustykę budowniczemu, który miał stworzyć potężny system rezonatorów, poprzez wbudowanie pod siedzeniami widowni ogromnej liczby pustych naczyń.
Bibliografia
- Praca zbiorowa, Encyklopedia sztuki starożytnej, WaiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s.220, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WaiF).
- Rachet G., Słownik cywilizacji greckiej, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 2006, s.115, ISBN 83-7132-919-9.
- Rusin W., Grecja. Praktyczny Przewodnik, Wydawnictwo Pascal sp. z o.o., Bielsko-Biała 2007, s.403-406, ISBN 978-83-7304-753-2.
- Piszczek Z. (red.), Mała encyklopedia kultury antycznej, PWN, Warszawa 1983, s.228-229, ISBN 83-01-03529-3.
- (ang.) Stillwell R., MacDonald W.L., McAlister M.H., The Princeton encyclopedia of classical sites, N.J. Princeton University Press, Princeton 1976, ISBN 0-691-03542-3.
