Epidauros (dawny polski egzonim: Epidaur) – starożytne greckie miasto w Argolidzie na Peloponezie nad Zatoką Sarońską.
Historia
W Epidauros od VI wieku p.n.e. do IV wieku n.e. istniało
najsłynniejsze sanktuarium Asklepiosa (Asklepiejon) w świecie
antycznym, którego kult zastąpił wcześniejszy na tym miejscu kult
Apollina Maleatasa. Wykopaliska archeologiczne, systematycznie
prowadzone od 1879 do 1974 przez archeologów greckich,
wspomaganych przez badaczy francuskich,
odsłoniły imponujące ruiny świętego okręgu (temenosu).
Zabytki
Najważniejsze budowle temenosu to:
- propyleje z III wieku p.n.e., stanowiące bramę do sanktuarium
położoną od strony północnej;
- świątynia Asklepiosa w formie doryckiego peripterosa, bez
wewnętrznej kolumnady i opistodomosu, o wymiarach 23,06 x 11,76 m,
powstała według projektu Teodotosa ok. 370-380 p.n.e., z
chryzelefantynową statuą boga (około 7 m wysokości; Asklepios
siedzący na tronie z jedną ręką wspartą na lasce, a drugą
spoczywającą na głowie węża, z psem leżącym u stóp) dłuta
Trasymedesa z Paros, świętym źródłem, wielkim ołtarzem, ozdobiona
rzeźbami m.in. Timoteosa;
- świątynia Artemidy w formie doryckiego prostylosu (320
p.n.e.);
- tolos z marmuru o średnicy 21,68 m na planie doryckiego
peripterosu z koryncką kolumnadą wewnątrz, o niejasnej funkcji,
zbudowany według projektu Polikleta Młodszego około 350 p.n.e.,
ozdobiony wewnątrz malowidłami Pauzjasza z Sykionu;
- abaton – sypialnia dla pacjentów oczekujących cudownego
uzdrowienia podczas snu, w kształcie długiej (70 m) stoi z jońską
kolumnadą, pochodząca z IV wieku p.n.e..
Wokół świątyni Asklepiosa i wzdłuż świętej drogi, znajdowały się
półkoliste eksedry dla kuracjuszy, pomniki wotywne i stele z
opisami cudownych uzdrowień.
W najbliższym sąsiedztwie okręgu zbudowano liczne budowle
użytkowe:
- katagogejon (hotel) z IV wieku p.n.e., ze 160 pokojami dla
pielgrzymów;
- gimnazjon z palestrą;
- stadion o bieżni długości 181 m;
- łaźnie Asklepiosa z biblioteką (II wiek n.e.) i
- najlepiej zachowany grecki teatr z 52 rzędami siedzeń ułożonych
w dwóch kondygnacjach (po 32 i 20), zbudowany przez Polikleta
Młodszego około 300 p.n.e., który mógł pomieścić 14 tysięcy widzów
i gdzie co 4 lata odbywały się agony sportowo-dramatyczne zw.
Asklepiami; okrągła orchestra, otoczona rowem odprowadzającym wody
deszczowe, była z jednej strony zamknięta wysokim na 4 m
proscenium; Pauzaniasz uważał ten teatr za największy w
Grecji.
Na wschód od propylei w okresie wczesnochrześcijańskim zbudowano
bazylikę, której pozostałości zachowały się do dnia
dzisiejszego.
Ciekawostki
- Gdy w 293 p.n.e. szalała w Rzymie zaraza, księgi
sybillińskie nakazały sprowadzić z Epidauros (rzymskiego Epidaurus)
uzdrawiającego boga Asklepiosa (Eskulapa). Specjalna delegacja
wysłana do Epidauros sprowadziła do Rzymu świętego węża,
symbolizującego boga. W dwa lata potem wybudowano Eskulapowi
świątynię na wysepce na Tybrze.
- Widownia teatru jest swoistym fenomenem akustycznym.
Wypowiedziane szeptem słowo, szelest papieru, moneta rzucona na
scenę w jej centralnym punkcie są dobrze słyszalne na całej
widowni, bez względu na miejsce zajmowane przez widza. Według
jednej z hipotez teatr zawdzięcza tę unikalną akustykę
budowniczemu, który miał stworzyć potężny system rezonatorów,
poprzez wbudowanie pod siedzeniami widowni ogromnej liczby pustych
naczyń.
Bibliografia
- Praca zbiorowa, Encyklopedia sztuki starożytnej, WaiF i
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s.220, ISBN 83-01-12466-0
(PWN), ISBN 83-221-0684-X (WaiF).
- Rachet G., Słownik cywilizacji greckiej, Wydawnictwo
„Książnica”, Katowice 2006, s.115, ISBN 83-7132-919-9.
- Rusin W., Grecja. Praktyczny Przewodnik, Wydawnictwo
Pascal sp. z o.o., Bielsko-Biała 2007, s.403-406, ISBN
978-83-7304-753-2.
- Piszczek Z. (red.), Mała encyklopedia kultury antycznej,
PWN, Warszawa 1983, s.228-229, ISBN 83-01-03529-3.
-
(ang.) Stillwell
R., MacDonald W.L., McAlister M.H., The Princeton encyclopedia
of classical sites, N.J. Princeton University Press, Princeton
1976, ISBN 0-691-03542-3.
