Ogród został założony z inicjatywy botanika Erika Ragnara
Svenssona (1910–1973), który w jednym miejscu chciał zaprezentować
bogactwo flory Wysp Kanaryjskich. Tworzenie ogrodu rozpoczęto w
1952, a jego oficjalne otwarcie nastąpiło w 1959. W nazwie ogrodu
upamiętniono José Viera y Clavijo (1731–1813), który był pionierem
badań nad szatą roślinną archipelagu. Pierwszym dyrektorem placówki
pozostawał do dnia tragicznej śmierci w ogrodzie jego założyciel.
Od sierpnia 1974 dyrektorem ogrodu jest dr David Bramwell. W
obrębie placówki działa szereg sekcji: administracyjna, kolekcji
roślinnych, usług naukowych, dokumentacji naukowej oraz edukacji i
informacji o środowisku.
Ogród jest dostępny bezpłatnie przez cały rok, przez wszystkie
dni tygodnia w godzinach od 9.00 do 18.00.
Części
ogrodu
Plaza de Las Palmeras (Plac palm) Plac znajdujący się przy wejściu
do ogrodu stanowi kolekcję palm daktylowca kanaryjskiego. Gatunek
ten uważany jest za endemiczny dla Wysp Kanaryjskich i spotykany
jest na wszystkich siedmiu największych wyspach archipelagu. Na
placu eksponowany jest także zbiór rzeźb kanaryjskiego artysty –
Plácido Fleitas (1915-1972) pt. „Magia de la Naturaleza” („Magia
Natury”). Jardín de las Islas (Ogród Wysp) W centralnej części tej
części ogrodu znajduje się rozległy trawnik, na którym pogrupowane
są kolekcje prezentujące gatunki charakterystyczne dla
poszczególnych Wysp Kanaryjskich. Flora tych wysp licząca łącznie
ok. 2000 gatunków składa się z ok. 0,5 tysiąca gatunków endemitów.
Prezentowane są tutaj liczne z nich, w tym zwłaszcza z rodziny
gruboszowatych (
Crassulaceae), bardzo tu zróżnicowanej, poza
tym np. z rodzajów lepnica (
Silene), gojnik
(
Sideritis), mlecz (
Sonchus),
Micromeria.
Zgromadzono tu także kolekcję endemitów z wyspy Madera obejmującą
takie gatunki jak:
Plantago leiopetala,
Argyranthemum
succulentum,
Tolpis succulenta,
Helichrysum
melaleucum,
Helichrysum obconicun,
Sinapidendron
angustifolium. Jardín de Suculentas (Ogród sukulentów) Kolekcja
składa się z około dwóch tysięcy roślin z grupy sukulentów (roślin
gruboszowatych). Rosną tu przedstawiciele afrykańskich i
madagaskarskich rodzajów
Alluaudia,
Pachypodium i
reprezentująca ok. stu gatunków kolekcja z rodzaju aloes
(
Aloe). Znajduje się tu bogaty zbiór przedstawicieli rodzaju
wilczomlecz (
Euphorbia), w tym wszystkie rodzime dla Wysp
Kanaryjskich, liczne gatunki z rodzajów: eszeweria
(
Echeveria), grubosz (
Crassula), haworsja
(
Haworthia),
Stapelia,
Caralluma i
Huernia. Prezentowany jest tu także bogaty zbiór
kaktusowatych z Ameryki Środkowej i Południowej w tym okazałe
rośliny z rodzajów: echinokaktus (
Echinocactus), ferokaktus
(
Ferocactus), pałczak (
Cereus), kleistokaktus
(
Cleistocactus) i
Myrtillocactus. Jardín Macaronésico
(Ogród makaronezyjski) Część ogrodu przy placu Fernando Navarro,
obok szkółek. Rosną tu okazałe draceny smocze (
Dracaena
draco), dwie grupy z
Marcetella moquiniana i
Teline
nervosa – endemitem Gran Canarii odkrytym w 1973 roku.
Prezentowane są tu także drzewiaste zatrwiany z gatunku
endemicznego dla Teneryfy –
Limonium arborescens i inny
endemit tej wyspy –
Lugoa revoluta. Spotkać można pochodzące
z Madery
jałowce z
gatunku
Juniperus cedrus (różniące się wielkością
szyszkojagód od populacji kanaryjskich). Do innych endemitów
kanaryjskich prezentowanych w tej części ogrodu należą:
Lotus
maculatus,
Senecio hermosae (z wyspy
La
Gomera),
Onopordon nogalesii (z
Fuerteventury),
Lavandula buchii. Invernaderos (Szklarnie) W ogrodzie
znajdują się dwie szklarnie – jedna z kolekcją roślin tropikalnych
(głównie przedstawiciele rodzajów oplątwa
Tillandsia,
bromelia
Bromelia i rodziny storczykowatych
Orchidaceae), druga z kolekcją makaronezyjskich gatunków o
specyficznych wymaganiach (np. niekropień właściwy
Adiantum
capillus-veneris i fiołek wonny odmiany maderskiej
Viola
odorata ssp.
maderensis). Áreas de Pinar (Las sosnowy) W
ogrodzie lasy sosnowe znajdują się na stokach wąwozu w dwóch
miejscach. Uprawiana jest w nich sosna kanaryjska – endemit Wysp
Kanaryjskich, znany ze skamieniałości z Europy południowej,
najbliżej spokrewniony z
Pinus roxburghii rosnącą w
Himalajach. Sosna ta
to najwyższe rodzime drzewo Wysp Kanaryjskich – osiąga zwykle do 30
m, ale zdarzają się okazy 60 metrowe. W borach kanaryjskich sosny
są zwykle jedynym gatunkiem drzewiastym, na Teneryfie i La Palma w
podszycie rośnie w nich
Juniperus cedrus. W ogrodzie, z
typowych przedstawicieli runa zbiorowisk sosnowych, oglądać można
m.in.
Cistus symphytifolius,
Isoplexis isabelliana i
Lotus spartioides. La Laurisilva (Las wawrzynowy) Roślinność
typowa dla makaronezyjskich lasów wawrzynolistnych znajduje się u
podnóża stoku wąwozu. Drzewostan posadzony został w tym miejscu w
1964 roku. W warstwie drzew występuje na wyspach kanaryjskich 18
gatunków tworzących różne kompozycje w zależności od warunków
ekologicznych. Typowe dla miejsc bardziej wilgotnych są takie
gatunki jak:
Persea indica,
Ocotea foetens i wawrzyn
azorski (
Laurus azorica). Suche siedliska zasiedla
Apollonias barbujana,
Picconia excelsa,
Prunus
lusitanica,
Arbutus canariensis,
Visnea mocanera.
W kolekcji rosną poza tym
Heberdenia excelsa,
Ilex
perado ssp.
platyphylla,
Ilex canariensis. Wzdłuż
drogi między Fuente de los Sabios (Fontanną Mędrców) i Plaza del
Palo Blanco znajduje się kolekcja krzewów typowych dla tej
formacji. Rosną tu m.in.: kalina wawrzynowata (
Viburnum
tinus ssp.
rigidum),
Gesnouinia arborea,
Maytenus canariensis,
Erica arborea,
Erica
scoparia ssp.
platycodon i
Myrica faya. W
wawrzynowym lesie spotkać można poza tym z okazałych roślin:
Solanum vespertino,
Sambucus palmensis i liczne
gatunki żmijowca (
Echium), a z bardziej niepozornych,
rosnących w runie:
Ixanthus viscosos, gojnik
(
Sideritis spp.),
Pericallis spp., bodziszek
(
Geranium spp.),
Isoplexis spp. Typowe pnącza dla tej
formacji reprezentują
Canarina canariensis,
Rubus
bollei,
Semele androgyna i
Convolvulus
canariensis. Zonas Bajas y de Costa (Strefa wybrzeża) Kolekcja
roślinności typowej dla strefy nadmorskiej znajduje się w dolnej
części ogrodu i składa się z dwóch części. Na jednej eksponowane są
gatunki słonorośli brzegu morskiego, na drugiej inne gatunki nizin
nadmorskich, z formacji zdominowanych przez sukulentowate
wilczomlecze
Euphorbia balsamifera i
Euphorbia
canariensis. Zbiorowiska słonorośli związane są z wąskimi
pasmami siedlisk kształtujących się w zasięgu wpływu aerozolu
morskiego z dużą zawartością soli morskich. Ze względu na
intensywne przekształcanie i użytkowanie pasa nadmorskiego niemal
wszystkie ze 120 gatunków endemicznych dla wybrzeży kanaryjskich są
na liście roślin zagrożonych. Ze względu na wysokie położenie
ogrodu (najniższa część znajduje się na wysokości 240 m n.p.m.) nie
wszystkie rośliny wybrzeży pozwalają się tu uprawiać. Eksponowane
są w ogrodzie m.in. z roślin solniskowych:
Convolvulus
caput-medusae,
Atractylis preauxiana,
Euphorbia
aphylla i
Limonium tuberculatum. Formacje typowe dla
nizin nadmorskich zdominowane są przez suchorośla, często o
zredukowanych liściach. Z gatunków typowych dla nich rosną w
ogrodzie m.in. różni przedstawiciele bylic (
Artemisia spp.),
mleczów (
Sonchus spp.), szparagów (
Asparagus spp.),
Kleinia neriifolia,
Periploca laevigata i
Rubia
fruticosa. Bosque Termoesclerófilo (Las zawsze zielony
twardolistny) Formacja kształtująca się na Wyspach Kanaryjskich na
wysokościach niższych niż zajmowane przez lasy sosnowe na stokach
południowych i lasy wawrzynowe na stokach północnych. W ogrodzie
znajduje się poniżej budynku restauracji, w pobliżu dna wąwozu.
Rosną tu m.in.: oliwka europejska (
Olea europaea ssp.
cerasiformis), dracena smocza (
Dracaena draco),
daktylowiec kanaryjski (
Phoenix canariensis),
Pistacia
atlantica,
Pistacia lentiscus,
Maytenus
canariensis,
Bosea yervamora i liczne krzewy takie jak
Convolvulus floridus,
Marcetella moquiniana, jałowiec
fenicki (
Juniperus phoenicea),
Hypericum canariense,
Lavatera acerifolia,
Lavatera phoenicea,
Rhamnus
crenulata,
Jasminum odoratissimum, szypliny
(
Dorycnium spp.) i ruty (
Ruta spp.). Vegetación
Rupícola (Roślinność naskalna) Ze względu na zróżnicowanie i częste
występowanie urwisk skalistych o różnej ekspozycji słonecznej i
wilgotności – skały Wysp Kanaryjskich stanowią siedlisko bardzo
bogatej flory. W ogrodzie rośliny naskalne eksponowane są na
skalnej ścianie wąwozu Guiniguada, wzdłuż której prowadzi kilka
ścieżek. Podziwiac tu można liczne gatunki typowe dla Wysp
Kanaryjskich z rodzajów eonium (
Aeonium), mlecz
(
Sonchus), gojnik (
Sideritis), zatrwian
(
Limonium), modrak (
Crambe),
Cheirolophus i
Pericallis. Przy stworzonym tu wodospadzie powstały warunki
mikrosiedliskowe sprzyjające uprawie
Sventenia bupleuroides
– endemitu wyspy
Gran Canaria. W
tej części ogrodu przy plaza de Viera y Clavijo znajduje się
popiersie patrona ogrodu. Na szczycie skalnego urwiska znajduje się
punkt widokowy, z którego można podziwiać panoramę ogrodu.
Działalność
Poza eksponowaniem i popularyzacją walorów przyrodniczych Wysp
Kanaryjskich, placówka prowadzi działalność naukową i z zakresu
czynnej ochrony przyrody. W ogrodzie gromadzone są poza roślinami
rosnącymi w gruncie także zasoby gatunków zagrożonych i
endemicznych dla Wysp w postaci nasion (w banku genów). Pracownicy
ogrodu zajmują się także badaniem populacji dziko żyjących i
wykonywaniem ochrony czynnej. Placówka wyposażona jest w
laboratoria umożliwiające badania z zakresu palinologii,
cytogenetyki i biologii rozwoju. Są one wyposażone w odpowiedni
sprzęt naukowy, w tym elektronowy mikroskop skaningowy. Prowadzone
są badania nad kulturami tkanek roślinnych, dzięki czemu z tkanek
twórczych roślin gatunków zagrożonych uzyskiwane są nowe rośliny,
co pozwala m.in. zachować gatunki praktycznie już wymarłe w
naturze. W ogrodzie znajduje się biblioteka gromadząca
specjalistyczne czasopisma i publikacje naukowe. Od 1976 do 2008
roku w ogrodzie wydawane było własne czasopismo naukowe Botánica
macaronésica (ISSN 0211-7150) prezentujące wyniki badań nad
szatą roślinną Wysp Kanaryjskich. Ogród prowadzi także aktywną
działalność dydaktyczną – organizowane są zajęcia dydaktyczne dla
uczniów szkół różnych poziomów i przedszkoli, prowadzona jest
działalność dokształcająca dla nauczycieli, przygotowywane są
materiały edukacyjne i wystawy.