Katedra w Västerås

Współrzędne: 59°36'45″N 16°32'30″E / 59.6125, 16.54167

Pomnik kultury Szwecji Katedra w Västerås (szw. Västerås domkyrka) – kościół) położony w Västerås, region Västmanland. Kościół parafialny w parafii katedralnej Västerås i diecezjalny w diecezji Västerås.

Vasteras 30 - Duomo con la neve — Paolo06 @ Web

Katedra w Västerås otrzymała w średniowieczu wezwanie Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela<ref name ="Ny svensk">Шаблон:Cytuj książkę</ref> i dlatego bywa czasem nazywana katedrą Mariacką (Domkyrkan Vårfru) <ref przykladowo na mapie miasta Västerås w:>Шаблон:Cytuj książkę</ref>.

W czasie średniowiecza katedra przypuszczalnie nosiła miano Najświętszej Marii Panny i św. Jana (szw. Sankta Maria och Sankt Johannes domkyrka). Herbem diecezji Västerås jest Baranek Boży, który zwykle symbolizuje św. Jana Chrzciciela. W herbie miasta Västerås widnieją natomiast dwa symbole Maryi: róża i monogram maryjny.

Central Nave — Henrik Skupin @ Flickr

Kościół ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury) ponieważ został wzniesiony do końca 1939 (3 §)<ref>Шаблон:Cytuj stronę</ref>.

Historia

Monogram maryjny w herbie miasta Västerås Erika Dahlbergha, Suecia Antiqua et Hodierna, wykonanej prawdopodobnie w latach 1690-1710. Katedra miała od czasów renesansu kopułę z latarnią zwieńczoną szpiczastym hełmem i otoczoną czterema narożnymi wieżyczkami. Po pożarze odbudowana przez Nicodemusa Tessina Młodszego w dzisiejszej formie.]] Plan katedry z 1740 Katedra została zbudowana prawdopodobnie w poł. XII w. lub nieco wcześniej. Był to niewielki kościół kamienny. W ciągu XIII w. dzięki sprowadzonym zakonom żebrzącym wprowadzona została w Szwecji technika murowania z cegieł. Na murach kościoła kamiennego wzniesiono nowy kościół z cegieł. Kościół ten został konsekrowany 16 sierpnia 1271 pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Jana Chrzciciela. Pozbawiona wieży fasada zachodnia została w tym samym czasie udekorowana łukowatym fryzem. Na filarach widać, iż sklepienie w ówczesnej świątyni było niskie. Nad miejscem, gdzie niegdyś było lektorium wisi nadal krucyfiks triumfalny.

W XIV w. przedłużono prezbiterium kościoła i utworzono obejście. W XIV i XV w. cały kościół obudowano wieńcem kaplic. Włączono je później w obręb kościoła, tworząc z niego w ten sposób kościół pięcionawowy, rozbudowany w XV w. do dzisiejszych rozmiarów; od zachodu dobudowano wysoką wieżę oraz dwie mniejsze nowe kaplice po stronie północnej i południowej.

W 1517 dobudowano do południowo-zachodniego narożnika kościoła kolejną kaplicę. W takim stanie kościół zachował się do dnia dzisiejszego.

Central Nave — Henrik Skupin @ Flickr

Ówczesna wieża miała renesansową kopułę. Uległa ona zniszczeniu w wyniku pożaru. W 1693 została odbudowana w barokowej formie według projektu Nicodemusa Tessina Młodszego. W takiej formie zachowała się do czasów współczesnych. Mierzy 92 m<ref>Шаблон:Cytuj stronę</ref>.

W XVI, XVII i XVIII w. kościół otrzymał bogate wyposażenie, które zmieniło jego wnętrze (m.in. ambonę, liczne grobowce czy herby naścienne).

Church — Henrik Skupin @ Flickr

W poł. XIX w. świątynia była restaurowana w duchu neogotyckim; usunięto z niej wówczas wiele dekoracji renesansowych i barokowych.

W latach 1896-1898 pomalowano na nowo cały kościół zgodnie z duchem neogotyku używając do tego celu specjalnych szablonów malarskich; malowidła te zachowały się do naszych czasów jedynie nad chórem muzycznym.

Podczas ostatniej restauracji w latach 1958-1961 usiłowano wydobyć ślady wszystkich epok w 700-letniej historii kościoła.

W 1623 miejscowy biskup Johannes Rudbeckius założył pierwsze w Szwecji gimnazjum, dzisiejsze Rudbeckianska Gymnasiet, znajdujące się nieopodal katedry.

Edwinsdop 007 — KICKENICKE @ Flickr

Wyposażenie

Nawa główna

Ołtarze

• Dwa ołtarze szafiaste, wykonane w Lubece w XV w. znajdujące się w zakrystii i w tzw. sali rozmów.
• Ołtarz szafiasty w kaplicy Apostołów w nawie północnej,pochodzący prawdopodobnie z pocz. XVI w. z warsztatu Jana Bormansa z Brukseli.
• Ołtarz Mariacki w baptysterium (kaplicy Mariackiej) w nawie południowej, wykonany w Antwerpii w 1510; malowidła znajdujące się na nim przypominają obrazy Dirk Boutsa z Leuven.
• Nastawa ołtarzowa z ołtarza głównego z 1516, dar regenta Stena Sture Młodszego i jego małżonki Kristiny Gyllenstierna. Dzieło powstało w Antwerpii i jest przypisywane Janowi Gillisz Wrage i Janowi Genootsowi, oraz malarzowi Janowi van Dornicke.

• Chrzcielnica z brązu odlana w Lubece w 1391 i podarowana przez biskupa Bene Korpa.

Grobowce

W katedrze został pochowany starszy syn króla Gustawa I Wazy Eryk XIV, który w 1577 został otruty przez swego brata, króla Jana III Wazę. Jego marmurowy sarkofag, wybudowany z inicjatywy króla Gustawa III w 1797, znajduje się w obejściu prezbiterium.

Edwinsdop 002 — KICKENICKE @ Flickr

W katedrze pochowani są także: biskupi Peder Swart i Johannes Rudbeckius, doradca królewski Svante Nilsson Sture i arcybiskup Samuel Troilius<ref>Göran Åstrand, Här vilar berömda svenskar, Stockholm, 1999, s. 157</ref>.

Epitafia

• Renesansowe epitafium z 1625 na cześć miejscowego kupca Simona Depkena.
• Wczesnobarokowe epitafium George’a Hoffmana z 1676.
• Epitafium przemysłowca Larsa Pederssona z Fagersty.
• Barokowe epitafium proboszcza katedralnego Nicolausa Dwana z 1709.

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Strona parafii
• Strona katedry

Kategoria:Katedry Szwecji

de:Dom zu Västerås en:Västerås Cathedral fr:Cathédrale de Västerås fi:Västeråsin tuomiokirkko sv:Västerås domkyrka

<a href='http://pl.wikipedia.org/wiki/Katedra w Västerås' target='_blank' rel='nofollow' style='font-size: 90%'>Text of this article is based on Wikipedia article «Katedra w Västerås»</a>

Edwinsdop 057 — KICKENICKE @ Flickr

Naama — Tommi Bergman @ Flickr

Kellotapulit — Tommi Bergman @ Flickr