Współrzędne:
| Katedra w Västerås | |
|
240px Katedra w Västerås – widok od strony prezbiterium |
|
| Zbudowano | XII-XIII w. XIV-XV w. (rozbudowa) |
| Data poświęcenia | 16 sierpnia 1271 |
| Wyznanie | luteranizm |
| Parafia | Västerås domkyrkoförsamling |
| Rodzaj | katedra |
| Wezwanie | Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela |
| Budulec | cegła |
| Obecnie | istnieje |
| link=commons:Category:Västerås domkyrka Galeria zdjęć w Wikimedia Commons | |
Pomnik kultury Szwecji Katedra w Västerås (szw. Västerås domkyrka) – kościół) położony w Västerås, region Västmanland. Kościół parafialny w parafii katedralnej Västerås i diecezjalny w diecezji Västerås.
Katedra w Västerås otrzymała w średniowieczu wezwanie Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela<ref name ="Ny svensk">Шаблон:Cytuj książkę</ref> i dlatego bywa czasem nazywana katedrą Mariacką (Domkyrkan Vårfru) <ref przykladowo na mapie miasta Västerås w:>Шаблон:Cytuj książkę</ref>.
W czasie średniowiecza katedra przypuszczalnie nosiła miano Najświętszej Marii Panny i św. Jana (szw. Sankta Maria och Sankt Johannes domkyrka). Herbem diecezji Västerås jest Baranek Boży, który zwykle symbolizuje św. Jana Chrzciciela. W herbie miasta Västerås widnieją natomiast dwa symbole Maryi: róża i monogram maryjny.
Kościół ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury) ponieważ został wzniesiony do końca 1939 (3 §)<ref>Шаблон:Cytuj stronę</ref>.
Historia
Monogram maryjny w herbie miasta Västerås Erika Dahlbergha, Suecia Antiqua et Hodierna, wykonanej prawdopodobnie w latach 1690-1710. Katedra miała od czasów renesansu kopułę z latarnią zwieńczoną szpiczastym hełmem i otoczoną czterema narożnymi wieżyczkami. Po pożarze odbudowana przez Nicodemusa Tessina Młodszego w dzisiejszej formie.]] Plan katedry z 1740 Katedra została zbudowana prawdopodobnie w poł. XII w. lub nieco wcześniej. Był to niewielki kościół kamienny. W ciągu XIII w. dzięki sprowadzonym zakonom żebrzącym wprowadzona została w Szwecji technika murowania z cegieł. Na murach kościoła kamiennego wzniesiono nowy kościół z cegieł. Kościół ten został konsekrowany 16 sierpnia 1271 pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Jana Chrzciciela. Pozbawiona wieży fasada zachodnia została w tym samym czasie udekorowana łukowatym fryzem. Na filarach widać, iż sklepienie w ówczesnej świątyni było niskie. Nad miejscem, gdzie niegdyś było lektorium wisi nadal krucyfiks triumfalny.
W XIV w. przedłużono prezbiterium kościoła i utworzono obejście. W XIV i XV w. cały kościół obudowano wieńcem kaplic. Włączono je później w obręb kościoła, tworząc z niego w ten sposób kościół pięcionawowy, rozbudowany w XV w. do dzisiejszych rozmiarów; od zachodu dobudowano wysoką wieżę oraz dwie mniejsze nowe kaplice po stronie północnej i południowej.
W 1517 dobudowano do południowo-zachodniego narożnika kościoła kolejną kaplicę. W takim stanie kościół zachował się do dnia dzisiejszego.
Ówczesna wieża miała renesansową kopułę. Uległa ona zniszczeniu w wyniku pożaru. W 1693 została odbudowana w barokowej formie według projektu Nicodemusa Tessina Młodszego. W takiej formie zachowała się do czasów współczesnych. Mierzy 92 m<ref>Шаблон:Cytuj stronę</ref>.
W XVI, XVII i XVIII w. kościół otrzymał bogate wyposażenie, które zmieniło jego wnętrze (m.in. ambonę, liczne grobowce czy herby naścienne).
W poł. XIX w. świątynia była restaurowana w duchu neogotyckim; usunięto z niej wówczas wiele dekoracji renesansowych i barokowych.
W latach 1896-1898 pomalowano na nowo cały kościół zgodnie z duchem neogotyku używając do tego celu specjalnych szablonów malarskich; malowidła te zachowały się do naszych czasów jedynie nad chórem muzycznym.
Podczas ostatniej restauracji w latach 1958-1961 usiłowano wydobyć ślady wszystkich epok w 700-letniej historii kościoła.
W 1623 miejscowy biskup Johannes Rudbeckius założył pierwsze w Szwecji gimnazjum, dzisiejsze Rudbeckianska Gymnasiet, znajdujące się nieopodal katedry.
Wyposażenie
Nawa główna
Ołtarze
- Dwa ołtarze szafiaste, wykonane w Lubece w XV w. znajdujące się w zakrystii i w tzw. sali rozmów.
- Ołtarz szafiasty w kaplicy Apostołów w nawie północnej,pochodzący prawdopodobnie z pocz. XVI w. z warsztatu Jana Bormansa z Brukseli.
- Ołtarz Mariacki w baptysterium (kaplicy Mariackiej) w nawie południowej, wykonany w Antwerpii w 1510; malowidła znajdujące się na nim przypominają obrazy Dirk Boutsa z Leuven.
- Nastawa ołtarzowa z ołtarza głównego z 1516, dar regenta Stena Sture Młodszego i jego małżonki Kristiny Gyllenstierna. Dzieło powstało w Antwerpii i jest przypisywane Janowi Gillisz Wrage i Janowi Genootsowi, oraz malarzowi Janowi van Dornicke.
- Chrzcielnica z brązu odlana w Lubece w 1391 i podarowana przez biskupa Bene Korpa.
Grobowce
W katedrze został pochowany starszy syn króla Gustawa I Wazy Eryk XIV, który w 1577 został otruty przez swego brata, króla Jana III Wazę. Jego marmurowy sarkofag, wybudowany z inicjatywy króla Gustawa III w 1797, znajduje się w obejściu prezbiterium.
W katedrze pochowani są także: biskupi Peder Swart i Johannes Rudbeckius, doradca królewski Svante Nilsson Sture i arcybiskup Samuel Troilius<ref>Göran Åstrand, Här vilar berömda svenskar, Stockholm, 1999, s. 157</ref>.
Epitafia
- Renesansowe epitafium z 1625 na cześć miejscowego kupca Simona Depkena.
- Wczesnobarokowe epitafium George’a Hoffmana z 1676.
- Epitafium przemysłowca Larsa Pederssona z Fagersty.
- Barokowe epitafium proboszcza katedralnego Nicolausa Dwana z 1709.
Przypisy
Bibliografia
- Ann Catherine Bonnier, Göran Hägg, Ingrid Sjöström, Svenska kyrkor : En historisk reseguide, wyd. Medströms Bokförlag, Stockholm, 2008, ISBN 978-91-7329-015-9
- Rasmus Wærn, Claes Caldenby, Olof Hultin, Gunilia Linde Bjur, Johan Mårtelius, Guide till Sveriges arkitektur : [byggnadskonst under 1000 år], wyd. Arkitektur Förlag AB, Stockholm, 2001, ISBN 91-86050-559
Linki zewnętrzne
Kategoria:Katedry Szwecji
de:Dom zu Västerås en:Västerås Cathedral fr:Cathédrale de
Västerås fi:Västeråsin tuomiokirkko sv:Västerås domkyrka
<a href='http://pl.wikipedia.org/wiki/Katedra
w Västerås' target='_blank' rel='nofollow' style='font-size:
90%'>Text of this article is based on Wikipedia article «Katedra
w Västerås»</a>
