Międzyrzecki Rejon Umocniony

Międzyrzecki Rejon Umocniony, MRU – polska nazwa: Umocniony Łuk Odry i Warty (niem. Ostwall albo Festungsfront im Oder-Warthe Bogen (FFOWB lub OWB)) – system umocnień stworzony przez Niemców w latach 1934–1944 dla ochrony wschodniej granicy (Bramy Lubuskiej i przedmościa odrzańskiego).

W skład systemu wchodzą między innymi jedne z największych podziemi fortyfikacyjnych świata. Obecnie znajduje się na terenie Polski i ciągnie od okolic Skwierzyny przez Kaławę, Wysoką, Boryszyn (okolice Międzyrzecza) na południe aż do Odry. Podziemia odcinka centralnego MRU są obecnie rezerwatem nietoperzy, w którym zimuje ponad 30 tys. osobników należących do 12 gatunków. Łączną długość podziemnych korytarzy szacuje się na około 32–35 km.

Шаблон:Mapa lokalizacyjna+

Historia

Wbrew zakazowi Traktatu Wersalskiego, Niemcy rozpoczęli w 1927 roku przygotowania do umocnienia swojej wschodniej granicy. Wszystkie działania utajniono, żeby uniknąć interwencji aliantów. Budowa umocnień Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego przebiegała etapami od 1934 roku. W latach 1934-1935 wzniesiono w ramach tzw. linii Nischlitz-Obra (Niesłysz-Obra) pierwsze, lekkie umocnienia, składające się z 12 schronów dla karabinów maszynowych z ukryciem dla armaty przeciwpancernej, tzw. Hindenburg-stand. Podjęto też zakrojone na szeroką skalę prace hydrotechniczne - budowę jazów, zapór i mostów zwodzonych. Przystąpiono do budowy dziewięciu tam i sześciu mostów przesuwnych w Bródkach, Przetocznicy, koło Ciborza i trzy w Ołoboku. Otrzymały one numerację zaczynającą się od cyfry 6 (prace trwały do przełomu lat 1938/39, a przerwano je po zbudowaniu mostu 622 za Bródkami). W roku 1935 pozycję uzupełniono o dalsze 13 schronów, wyposażonych w kopuły pancerne. W tym czasie trwały prace nad przygotowaniem koncepcji tzw. Frontu Ufortyfikowanego, którego realizację rozpoczęto w 1936 roku. Największe nagromadzenie ciężkich fortyfikacji zaplanowano na centralnym odcinku (odcinek Wysoka) Łuku Odry-Warty, pozbawionym przeszkód wodnych. Zamierzano zbudować na 16 kilometrowym odcinku 107 ciężkich schronów bojowych, tzw. Panzerwerke, łącznie z najpotężniejszymi, o standardzie "A" - o stropach grubości 3,5 m i pancerzach o grubości 600 mm. Obiekty planowano wyposażyć w karabiny maszynowe, granatniki automatyczne, miotacze ognia, broń przeciwpancerną i artylerię. Artyleria dalekonośna miała być zgrupowana w bateriach pancernych i posiadać donośność 20 000 m dla armaty 105 mm i 15 500 m dla haubicy 149,1 mm. Obiekty w centralnej części ciągłego Frontu Ufortyfikowanego miały być połączone ze sobą nie tylko w ramach grup warownych, ale również pomiędzy grupami ciągnąć się miała podziemna droga rokadowa, tzw. Główna Droga Ruchu. W przypadku realizacji całości założenia byłaby to najpotężniejsza i najnowocześniejsza linia umocniona świata.

Odcinki północny i południowy miały opierać się o przeszkody wodne. Dla ich maksymalnego wykorzystania zbudowano szereg obiektów hydrotechnicznych. Oprócz kilku grup warownych nie zrealizowano planowanych kompleksów podziemnych.

Założenia niemieckie pozwalały na stopniowe uzupełnianie linii o nowe obiekty, a także rozszerzanie istniejących schronów. Budowę zasadniczego Frontu rozpoczęto od budowy schronów o odporności "B". Na centralnym odcinku połączono je systemem podziemnych tuneli. Schrony miały być w miarę postępu prac uzupełnione o wieże bądź kazamaty z artylerią przeciwpancerną. Początkowo planowano wykorzystanie armat kalibru 37 mm, następnie rozpoczęto prace nad działami 50 mm. Na centralnym odcinku, pozbawionym przeszkód wodnych, wzniesiono ciągłą zaporę przeciwpancerną, tzw. zęby smoka. Prócz głównego, ciągłego systemu odcinka centralnego Frontu Ufortyfikowanego zbudowano mniejsze grupy warowne, spośród których największą była Grupa warowna "Ludendorff" położona w zakolu rzeki Obry.

Do roku 1938 wykonano większą część głównego systemu podziemnego na centralnym odcinku i system zapór hydrotechnicznych na północy i południu. Szkielet fortyfikacji stanowiły 83 schrony obdarzone propagandową nazwą Panzerwerków, o standardzie "B" i "B1". Zaawansowane były prace nad jednym kompleksem schronu o odporności "A" (A-8) oraz baterią pancerną nr 5. Zainstalowano pierwszą, eksperymentalną kazamatę z armatą przeciwpancerną kalibru 37 mm. Znajdowała się ona w grupie "Ludendorff".

W maju 1938 roku budowę umocnień wstrzymano na rozkaz Hitlera, który kilkakrotnie wizytował budowę MRU (był m.in. 30 października 1935 roku) i był niezadowolony z postępu prac. Fortyfikacji nigdy nie zrealizowano zgodnie z pierwotnymi planami. W ramach doprowadzenia do gotowości bojowej uzupełniono pozycje o kilkanaście schronów o odporności "B1". Powstały system był poprzez wyposażenie w nowoczesne uzbrojenie - karabiny maszynowe, granatniki i miotacze ognia - umocnieniem bardzo potężnym. Jego mankamentem był jednak brak broni przeciwpancernej oraz artylerii.

Od 1943 roku podziemia centralnego odcinka O.W.B. wykorzystywane były jako podziemna fabryka. Montowano tutaj silniki lotnicze.

W połowie 1944 roku przystąpiono do przygotowania umocnień do obrony. W pierwszej kolejności wzniesiono fortyfikacje polowe oraz lekkie schrony typu Ringstand 58c, których zbudowano 200-300. Zabrakło czasu na podjęcie na nowo rozbudowy pozycji o cięższe schrony. Sztab niemiecki zwrócił uwagę na brak broni przeciwpancernej. Planowano uzupełnienie pozycji o kazamaty dla czeskich armat kalibru 47 mm. Doświadczalnie wzniesiono taki schron na terenie grupy "Ludendorff". Na budowę następnych zabrakło czasu.

W styczniu 1945 roku umocnienia były obsadzone przez bardzo nieliczne załogi. Mimo dobrego wyposażenia schronów brak broni przeciwpancernej i ogólna dezorientacja panująca w szeregach niemieckich po rozpoczęciu styczniowej ofensywy wojsk radzieckich zadecydowały o względnie szybkim przełamaniu pozycji. Walki trwały w dniach 29-31 stycznia. Te trzy dni w znaczący sposób opóźniły jednak marsz radziecki i przyczyniły się do utrzymania przez Niemców linii Odry.

Po wojnie fortyfikacje zajmowały przejściowo wojska radzieckie i polskie. Wiele obiektów zostało wysadzonych dla pozyskania materiału, przede wszystkim cennej pancernej stali. Następnie opuszczone stały się celem szabrowników. W latach 80. istniały plany umieszczenia w podziemiach centralnego odcinka magazynu odpadów radioaktywnych. Obecnie większość obiektów północnego i południowego skrzydła O.W.B. jest opuszczona. Na odcinku centralnym istnieje wspomniany rezerwat przyrody. Zwiedzanie jest możliwe z przewodnikiem, zaś w okresie zimowania nietoperzy wstęp do podziemi jest całkowicie zabroniony.

Struktura

Schrony bojowe wzniesione zostały na całej, około 80-kilometrowej długości linii Frontu. Ich największe nagromadzenie znajdowało się na centralnym odcinku oraz w zamykających ważne strategicznie kierunki grupach warownych (Werkgruppe). Na grupy warowne podzielono również większość połączonych systemem podziemnym schronów odcinka centralnego. Grupy warowne Frontu to:

Odcinek północny:

1. Grupa warowna "Ludendorff" (Werkgruppe "Ludendorff") - 6 schronów. 2. Grupa warowna "Roon" (Werkgruppe "Roon") - 1 duży schron z dwiema wieżami odosobnionymi. 3. Grupa warowna "Moltke" (Werkgruppe "Moltke") - 1 duży schron z dwiema wieżami odosobnionymi.

Odcinek centralny ("Wysoka"):

4. Grupa warowna "Schill" (Werkgruppe "Schill") - 2 schrony. 5. Grupa warowna "Nettelbeck" (Werkgruppe "Nettelbeck") - 3 schrony bez komunikacji podziemnej.

Grupy 6-11 są częścią ciągłego Frontu Ufortyfikowanego i połączone systemem podziemnym.

6. Grupa warowna "Lützow" (Werkgruppe "Lützow") 7. Grupa warowna "Yorck" (Werkgruppe "Yorck") 8. Grupa warowna "Gneisenau" (Werkgruppe "Gneisenau") 9. Grupa warowna "Scharnhorst" (Werkgruppe "Scharnhorst") 10. Grupa warowna "Friesen" (Werkgruppe "Friesen") 11. Grupa warowna "Jahn" (Werkgruppe "Jahn") 12. Grupa warowna "Körner" (Werkgruppe "Körner") - 3 schrony bez komunikacji podziemnej.

Odcinek południowy:

13. Grupa warowna "Lietzmann" (Werkgruppe "Lietzmann") - 4 schrony bez komunikacji podziemnej.

Schrony nie należące do grup warownych rozmieszczone były wzdłuż całej linii, zamykając kierunki natarcia i osłaniając przeszkody hydrotechniczne. Kilka obiektów, zarówno stanowisk dla karabinów maszynowych pochodzących z lat 1935-36, jak i późniejszych Panzerwerków tworzyły drugą linię obrony na odcinku "Wysoka".

Zwiedzanie

Część obiektów jest udostępnionych do zwiedzania. Największą atrakcję stanowi kompleks podziemny. Jedna z podziemnych tras turystycznych znajduje się w Pniewie (dawny PGR Kaława). Udostępnione są różne warianty trasy: długi liczący 3 km i krótki o długości 1,5 km, a także warianty na życzenie i liczne trasy naziemne. Ponadto w Pniewie znajduje się skansen sprzętu wojskowego, sala wystawowa, w której zgromadzono liczne eksponaty związane z historią i przyrodą MRU, a od lipca 2005 roku działa podziemna drezyna. Inna podziemna trasa zaczyna się na tzw. Pętli Boryszyńskiej koło Boryszyna i posiada wiele wariantów, zależnie od możliwości zwiedzających, nawet do 5 km.

Dla wygody poruszania się po podziemnych i nieoświetlonych korytarzach dobrze mieć ze sobą dobrą latarkę. W podziemiach panuje stała całoroczna temperatura +10 do +12 °C. Zwiedzanie podziemi odbywa się z przewodnikiem, za opłatą.

Na terenie Rejonu organizowane są Zloty Pojazdów Militarnych.

Nietoperze

Od 1999 roku w podziemiach Centralnego Odcinka MRU prowadzone jest liczenie nietoperzy. W badaniach uczestniczą chiropterolodzy z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu oraz z Centrum Obrączkowania Nietoperzy w Dreźnie. W wyniku akcji doliczono się od około 30 000 osobników należących do 12 gatunków. Akcją kieruje dr. Tomasz Kokurewicz z Katedry Zoologii i Ekologii Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. W roku 2011 liczenie odbyło się 15 stycznia, w trakcie liczenia odkryto zwłoki 204 nietoperzy. Nie jest pewne czy zostały zabite czy zmarły na skutek choroby. W celu ochrony tego stanowiska występowania nietoperzy powstały Rezerwaty przyrody Nietoperek.

Шаблон:Koordynaty Шаблон:Commonscat Шаблон:Wikinewsy Шаблон:Przypisy

Bibliografia

  • Janusz Miniewicz, Bogusław Perzyk: Międzyrzecki Rejon Umocniony, Warszawa, 1994.
  • Gazeta Lubuska: Niezwykłe i tajemnicze miejsca Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2009 ISBN 978-83-61621-00-3

Linki zewnętrzne

Wymienione w następujących kategoriach:
Zostaw komentarz
Wskazówki i porady
Zorganizowane przez:
Jakub Kucera
6 august 2013
Awesome place to visit. Incredible system of underground (-30m) fortifications from WWII definitely worth seeing. Remember to take something to put on, because the temperature down there is about 10°C
Anna Batog
20 kwiecień 2014
The short trip is nice but take the long tour if you have a chance, it's incredible!
Michal
31 july 2019
Schöne Rundgänge durch unterirdischen Bunkeranlagen
Pokaż więcej komentarzy
foursquare.com
6.9/10
6 070 osoby zostały tutaj
Mapa
4km from 3, Polska Wskazówki

Międzyrzecki Rejon Umocniony na Foursquare

Międzyrzecki Rejon Umocniony na Facebook

Qubus Hotel Gorzów Wielkopolski

rozpoczynając $88

Hotel Remes

rozpoczynając $86

Gut Klostermühle

rozpoczynając $148

Qubus Hotel Zielona Góra

rozpoczynając $71

Hotel Gasthof Goldener Hahn

rozpoczynając $52

Hotel 500

rozpoczynając $41

Polecamy zabytki w pobliżu

Widzieć wszystko Widzieć wszystko
Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Zamek w Międzyrzeczu

Zamek w Międzyrzeczu – otoczona fosą średniowieczna twierdza obro

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Pomnik Chrystusa Króla w Świebodzinie

Pomnik Chrystusa Króla – Wotum wdzięczności – przedsięwzięcie budowlan

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Zamek w Zbąszyniu

Zamek w Zbąszyniu – niezachowany zamek we Zbąszyniu w Wielkopolsce.

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Ogród Zoologiczny w Nowym Tomyślu

Ogród Zoologiczny w Nowym Tomyślu – ogród zoologiczny w Nowym Tomy

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Pomnik Adama Mickiewicza w Gorzowie Wielkopolskim

Pomnik Adama Mickiewicza w Gorzowie Wielkopolskim – pomnik z

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Zamek w Krośnie Odrzańskim

Zamek w Krośnie Odrzańskim – zamek zbudowany najprawdopodobniej na poc

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Wieża Wilkanowska

Wieża Wilkanowska (przed II wojną światową jako Wieża Bismarcka) – wi

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Zamek joannitów w Słońsku

Zamek joannitów w Słońsku - zamek rycerski znajdujący się w dawn

Podobne atrakcje turystyczne

Widzieć wszystko Widzieć wszystko
Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Rumeli Hisarı

Rumeli Hisarı lub Forteca Rumeli (tr Rumeli- europejski) - osmańska f

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Kolomna Kremlin

Kolomna Kremlin is a very large fortress in Kolomna, Russia. The stone

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Baszta Rybacka

Baszta Rybacka - (węg. Halászbástya) to jeden z najbardziej znanych za

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Spinalonga

The island of Spinalonga (Greek: Σπιναλόγκα), officially known as

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Tvrđava svetog Mihovila

Tvrđava svetog Mihovila u Šibeniku (od 1990-ih) , razg. Tvrđava sv

Zobacz wszystkie podobne miejsca