Mount Everest, Czomolungma, Sagarmatha – najwyższy szczyt Ziemi (8848 m n.p.m.), położony w Himalajach Wysokich (Centralnych), na granicy Nepalu i Chin (Tybetu). Odkryty i po raz pierwszy zmierzony przez geodetów brytyjskich w połowie XIX wieku, po raz pierwszy zdobyty 29 maja 1953 roku. Zbudowany z granitów, gnejsów oraz z wapieni i łupków. Tworzy potężny masyw podcięty z trzech stron lodowcami (najdłuższe Khumbu i Rongbuk – ok. 17 km). Przez miejscową ludność uważany za siedzibę bogów.
Nazwa
szczytu
Mount Everest do roku 1865 nosił nazwę Szczyt XV,
nadaną przez Indyjską Służbę Topograficzną. Po tybetańsku nosi imię
Czomolungma czyli Bogini Matka śniegu, po nepalsku
Sagarmatha czyli Czoło nieba.
Wysokość szczytu
W 1849 dokonano pierwszego pomiaru przy pomocy teodolitu z
odległości około 150 km od szczytu. Po dokonaniu obliczeń w 1852
stwierdzono, że Peak XV (jak dotychczas określano szczyt) jest
najwyższy z dotychczas zmierzonych. W 1856 Królewskie Towarzystwo
Geograficzne ogłosiło, że Peak XV wznosi się na wysokość
29 002 stóp, czyli 8840 m n.p.m. oraz nadało górze imię
Mount Everest na cześć brytyjskiego głównego geodety Indii Sir George'a
Everesta.
W 1955 dokonano ponownych pomiarów i ustalono wysokość na
8848 m n.p.m. Oficjalnie w nowych atlasach jest podawana
wysokość 8850 m n.p.m. ogłoszona w 1988 r., która została
ustalona przez pomiar satelitarny z użyciem systemu GPS, przez
Bradforda Washburna, który wykorzystał do tego celu urządzenie GPS
wniesione na szczyt przez amerykańską wyprawę wspinaczkową. Wynik
ten jednak został zakwestionowany w 1992 r., kiedy to niemiecka
wyprawa wspinaczkowa umieściła na szczycie specjalną pryzmę służącą
do wykonania pomiaru laserowego, który dał wynik 8846 m
n.p.m.
Pomiary dokonane przez Chińczyków w maju 2005 roku pozwoliły
ustalić 9 października 2005 roku wysokość Mount Everestu na
8844,43 (z dokładnością do 0,21 m) m n.p.m. Wynik ten jest
zdaniem Chińczyków wolny od błędu związanego z obecnością pokrywy
śnieżnej na wierzchołku i dotyczy czystej skały. Chińczycy
oszacowali wysokość powierzchni skały na podstawie dość
kontrowersyjnego pomiaru grubości warstwy lodowej występującej na
szczycie góry. Warto jednak zauważyć, że skała pod lodem ulega
stopniowemu ścieraniu – stąd wysokość powierzchni skały również
może się zmieniać z czasem.
Historia
podboju
Jako początek długiej historii podboju Mount Everestu można
przyjąć rok 1904 w którym sir Francis Younghusband otrzymuje od
Dalajlamy zgodę na pierwszą brytyjską wyprawę w Himalaje. W 1913 John
Noel w przebraniu mnicha buddyjskiego przemierza Tybet, badając
możliwości dotarcia pod szczyt Everestu, zostaje jednak
zdemaskowany i musi opuścić płaskowyż.
- W 1921 wyruszyła pierwsza wyprawa brytyjska w składzie: Charles
Kenneth Howard-Bury (kierownik), George Leigh Mallory, Guy Henry
Bullock, Alexander Wollaston, Harold Raeburn, Alexander Mitchell
Kellas (umarł podczas wyprawy na atak serca), Alexander Heron,
Edward Wheeler, Henry T. Morshead. Wyprawa badała potencjalne drogi
wejścia na szczyt, w jej trakcie zdobyto liczącą 6990 m n.p.m.
Chang La
- 1922 – ruszyła druga wyprawa brytyjska w składzie: Charles
Granville Bruce (kierownik), G. Mallory, George I. Finch, T.G.
Longstaff, Strutt, Crawford, H.T. Morshead, Geoffrey Bruce, J.B.
Noel, Wakefield, T.M. Somervell, Morris, E.F. Norton, Tedżbir Bura
Gurkha, Dasno oraz dziewięciu lokalnych tragarzy-pomocników.
Siedmiu Szerpów zginęło w lawinie. Osiągnięto wysokość 8326 m
n.p.m.
- 1924 – trzecia wyprawa brytyjska – Charles Granville Bruce
(kierownik), Edward Felix Norton, G.L. Mallory, H. Somervell,
Odell, Andrew Comyn Irvine, Beetham, Hazard, G. Bruce, Narbu
Jishee, Lhakpa Chedi, Hingston (lekarz), J. Noel (dokumentacja).
Generał Charles Bruce zachorował na malarię – kierownictwo przejął
E.F. Norton. Baza w dolinie Rongbuk. W ataku szczytowym zginęli
George Mallory, Andrew Irvine oraz dwaj Szerpowie. Wyprawa dotarła
najprawdopodobniej do wysokości około 8600 m
- (W maju 1999 roku amerykański himalaista Conrad Anker
odnalazł na wysokości 8230 m n.p.m. nieopodal szczytu
ekwipunek i zwłoki George'a Mallory'ego. Nie znaleziono dowodów na
potwierdzenie hipotezy, iż on i Irvine byli pierwszym zdobywcami i
zginęli w zejściu ze szczytu)
- 1933 – kolejna wyprawa brytyjska – Hugh Ruttledge (kierownik),
Wyn Harris, Wager, 12 tragarzy, Norton, Frank S. Smythe, Eric E.
Shipton. Osiągnięto 8572 m
- 1935 – wyprawa brytyjska – Eric E. Shipton (kierownik)
- 1936 – wyprawa brytyjska – Hugh Ruttledge (kierownik)
- 1938 – wyprawa brytyjska – Harold W. Tilman (kierownik),
osiągnięto wysokość 8326 m
- 1947 – Kanadyjczyk Earl L.
Denman i dwóch Szerpów osiągnęli Chang La
- 1949 – Nepal otworzył
granice dla zagranicznych wspinaczy
- 1950 – wyprawa brytyjsko-amerykańska pod kierownictwem Erica E.
Shiptona pokonała Ice Fall (Lodospad Khumbu)
- 1951 – Duńczyk Klaus
Bekker-Larsen i czterech Szerpów dotarli na Chang La
- 1952 – wyprawa szwajcarska – Edouard Wyss-Dunant (kierownik),
Raymond Lambert i Szerpa Tenzing Norgay weszli na 8560 m
- 1952 – druga wyprawa szwajcarska – Gabriel Chevalley
(kierownik), zginął Mingma Dorje. Osiągnięto 8100 m
- 1953 – wyprawa brytyjska prowadzona od strony Nepalu – John Hunt
(kierownik), Nowozelandczyk Edmund Percival Hillary, Thomas Duncan
Bourdillon, Charles R. Evans, Norgay Tenzing – Szerpa z Dardżylingu
oraz 26 innych Szerpów. 29 maja 1953 Hillary i Tenzing stanęli
na szczycie Everestu
- 1965 – Nawang Gombu, Szerpa, jako pierwszy wspinacz na świecie
powtórnie zdobył szczyt Everestu (wejścia nr 11 i 17).
- maj 1975 – pierwsze wejścia kobiece – Junko Tabei z Japonii od
południowego wschodu oraz Tybetanka Phantog od strony
północnej
- 1978 – pierwsza Europejka na szczycie Everestu – Wanda
Rutkiewicz
- 1980 – pierwsze zimowe wejście na szczyt Everestu (i pierwszy
ośmiotysięcznik zdobyty zimą) – Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki,
kierownik wyprawy: Andrzej Zawada
- 2005 – pierwsze lądowanie na wierzchołku Everestu helikopterem
Eurocopter AS 350 B3 Didier Delsalle
- 2008 – na szczyt dotarł Bahadur Sherchan, zostając najstarszym
z dotychczasowych zdobywców (wejścia dokonał w wieku 76 lat).
Polskie
wejścia
- Pierwszym Polakiem na szczycie Everestu była Wanda Rutkiewicz,
zdobyła go jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie 16
października 1978 roku.
- 17 lutego 1980 Polacy – Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki –
członkowie ekspedycji pod kierownictwem Andrzeja Zawady dokonali
pierwszego zimowego wejścia na szczyt. Na szczyt weszli też wiosną
Andrzej Czok i Jerzy Kukuczka, wytyczając nową drogę południowym
filarem.
Шаблон:Main
- 1989 – Eugeniusz Chrobak, Andrzej Marciniak,
- 1993 – Maciej Berbeka,
- 1994 – Ryszard Pawłowski,
- 1995 – ponownie Ryszard Pawłowski, Piotr Pustelnik,
- 1999 – Jacek Masełko, Tadeusz Kudelski, Ryszard Pawłowski –
trzecie wejście,
- 2000 – Anna Czerwińska,
- 2005 – Marcin Miotk – pierwsze polskie wejście bez tlenu,
- 2006 – Janusz Adamski, Tomasz Kobielski, Martyna Wojciechowska,
Dariusz Załuski pod kierownictwem Bogusława Ogrodnika,
- 2007 – Marian Hudek, Roman Dzida, Robert Rozmus,
- 2008 – Jarosław Hawrylewicz, Agnieszka Kiela-Pałys. 23 maja
2008.
W latach 1953–1969 na szczycie stanęło 21 wspinaczy. W latach
siedemdziesiątych – ponad osiemdziesięciu, w latach
osiemdziesiątych – prawie dwustu, w ostatniej dekadzie ubiegłego
wieku – niemal tysiąc.
Według danych ze stycznia 1997 w sumie 391 ekspedycji próbowało
wejścia na szczyt. 167 z nich osiągnęło wierzchołek. Sukcesem
wspinaczkowym zakończyło się 56% spośród 214 ekspedycji
wyruszających od strony Nepalu oraz tylko 26%
spośród 176 wypraw atakujących górę od strony Tybetu. Do stycznia
1997 wierzchołek zdobyło 676 osób, w tym czasie zginęło 148
wspinaczy, w tym 50 Nepalczyków. Do roku
2002 około 1200 wspinaczy stanęło na szczycie, liczba ofiar sięga
175.
Шаблон:Przypisy
Linki
zewnętrzne
Шаблон:Commons
Шаблон:Wikiquote
