The National Gallery - galeria sztuki w Londynie, w północnej części Trafalgar Square.
Prezentuje zbiory malarstwa z lat 1250-1900. Posiada szczególnie dużą kolekcję brytyjskich impresjonistów i kilkanaście dzieł Vincenta van Gogha. Jest to galeria państwowa, udostępniona bezplatnie (oprócz wystaw tymczasowych), licząca ok. 2300 dzieł.
Mieści w sobie kolekcję 2300 dzieł malarstwa, głównie zachodnioeuropejskiego. Główna kolekcja udostępniona jest do zwiedzania za darmo, jednak w przypadku okazjonalnych wystaw pobiera się opłatę za wstęp. Mile widziane są także dobrowolne datki "na utrzymanie galerii".
W kwietniu 1824 Izba Gmin zgodziła się zapłacić 57 000 funtów za kolekcje obrazów bankiera Johna Juliusa Angersteina. 38 dzieł sztuki stanowiły podstawę nowej narodowej kolekcji dla edukacji i rozrywki przeznaczonej dla szerokich rzesz odbiorców. Dopóki budynek galerii nie został zbudowany obrazy mieściły się w domu Angersteina w Pall Mall. Kolekcja Angersteina składała się z dzieł artystów włoskich, w tym z wielkiego ołtarza Sebastiano del Piombo "Wskrzeszenie Łazarza", i wspaniałe przykłady sztuki holenderskiej, flamandzkiej i angielskiej. W 1823 malarz krajobrazów i słynny kolekcjoner sztuki Sir George Beaumont (1753 - 1827) obiecał swoją kolekcje narodowi pod warunkiem, że zostaną zapewnione właściwe warunki dla ich ekspozycji i konserwacji. Przekazanie obrazów miało miejsce w 1826. Zostały one połączone z kolekcją w Pall Mall, a następnie przeniesione na Trafalgar Square w 1838.
Publiczna krytyka nieodpowiedniego umiejscowienia wzrastającej narodowej kolekcji spowodowała, iż podjęto decyzję o wybudowaniu odpowiedniego budynku. Miejsce na Trafalgar Square zostało wybrane jako skrzyżowanie znajdujące się w Londynie, gdzie kolekcja byłaby dostępna dla bogatych ludzi podróżujących w swoich powozach z zachodniej części miasta do wschodniej oraz dla biedniejszych przychodzących pieszo ze wschodniej części Londynu. Narodowa Galeria została założona dla wszystkich warstw społecznych. Wolny wstęp, łatwa dostępność miejsca, wydłużone godziny otwarcia miały zapewniać, że z tej kolekcji będzie korzystać całe społeczeństwo i nie stanie ona się ekskluzywną wystawą przeznaczoną tylko dla uprzywilejowanych widzów. Galeria kontynuowała z wielką pasją ten społeczny i nowatorski program.
W pierwszych 20 latach istnienia administracja galerii nie była zorganizowana. Personel był nieliczny. Większość obowiązków leżała na ramionach opiekuna, strategiczne decyzje były podejmowane przez Radę Zaufania, która nie spotykała się regularnie. Publiczna krytyka zarządzania galerii doprowadziła do rządowego dochodzenia i wynikłych z tego reform. Zostało ustanowione nowe stanowisko dyrektorskie galerii z prawem kształtowania kolekcji i zarządzania galerią. Od początku Galeria Narodowa była zaangażowana w edukację. Studenci byli zawsze chętnie przyjmowani w celu poznawania kolekcji oraz wykonywania kopii obrazów. Edukacyjny program galeria kontynuuje do dziś, przyjmując uczniów, studentów oraz szeroką publiczność. Program zawiera darmowe wykłady, zwiedzania z przewodnikiem oraz seminaria.
23 sierpnia 1939, Galeria Narodowa została zamknięta. Wewnątrz budynku zaczęła się ewakuacja kolekcji. Tajne miejsce przeznaczone do przechowania dzieł znajdowało się w Walii, ale 100 mniejszych obrazów zostało przewiezionych do Gloucestershire. Najpierw kolekcja została umiejscowiona w wielu prywatnych domach i budynkach publicznych. Ostatnie dzieło opuściło budynek galerii 2 września, dzień po wybuchu wojny.
Po upadku Francji w maju 1940 roku bombardowania groziły nawet Walii, więc zaczęto rozpraszać kolekcję w celu zapewnienia większego bezpieczeństwa obrazom. Przewidywano ich transport do Kanady ale Churchill kategorycznie odmówił tego przedsięwzięcia mówiąc: "Ukryjcie je w jaskiniach lub grotach, ale żaden obraz nie opuści tej wyspy!". W czasie wojny budynek galerii został zbombardowany. Lecz dwie bomby nie uczyniły wielkich szkód. W 1940 roku ryzyko bombardowania tak wzrosło, że uznano iż obrazy z Narodowej Galerii nie są już w ogóle bezpieczne w prywatnych domach i publicznych budynkach, gdzie uprzednio zostały one umiejscowione. Ian Rawlins, naukowy doradca galerii został poproszony o znalezienie alternatywnego miejsca i 17 września odkrył Manod Quarry, starą kopalnię w górach powyżej małej miejscowości Ffestiniog. Dwa tysiące stóp (czyli około 700 metrów) solidnej skały przykrywało Manod, wejście do tej groty prowadziło przez długi tunel, była tam elektryczność, woda oraz dobry dojazd - wspaniałe miejsce na usytuowanie obrazów. Przygotowania do przeprowadzki dzieł sztuki trwały prawie rok. Sama przeprowadzka trwała około miesiąc.
Miejsce zajmowane przez Narodowa Galerię pomiędzy północną częścią Trafalgar Square i Orange Street sukcesywnie się rozwijało. Budynek National Gallery, projektu architekta William Wilkinsa, ukończony w 1838 roku, był czterokrotnie powiększany. Narodowa Galeria nabierała znaczenia wraz ze wzrostem liczby eksponatów, a ostatnio przez wzrost używanej przestrzeni w związku ze zmianą oczekiwań i potrzeb zwiedzających. Galeria jest powszechnie znana jako budynek o wielkim znaczeniu, będący efektem wspólnej pracy wielu pokoleń architektów.
Artyści, których dzieła są tam wystawione, to między innymi: Leonardo da Vinci, Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh, Tycjan, Sandro Botticelli, Jan van Eyck, Claude Monet, Diego Velasquez, Pierre-Auguste Renoir i wielu innych.
