Sachsenhausen (KL)

Konzentrationslager Sachsenhausen – niemiecki obóz koncentracyjny założony w lipcu 1936 w miejscowości Sachsenhausen (obecnie dzielnica Oranienburga), około 30 km na północ od Berlina. Funkcjonował do 22 kwietnia 1945.

Historia obozu

Obóz został założony z rozkazu Heinricha Himmlera, tuż po objęciu przez niego kierownictwa całego aparatu policyjnego III Rzeszy. Obóz założono nieopodal Oranienburga, do którego przeniesiono inspektorat nadzoru nad wszystkimi obozami koncentracyjnymi Rzeszy.

Komendantami obozu Sachsenhausen byli:

  1. Michel Johann Lippert – 12 lipca 1936 – październik 1936
  2. Karl Otto Koch – październik 1936 – 16 lipca 1937
  3. Hans Helwig – 1 sierpnia 1937 – 1 maja 1938
  4. Hermann Baranowski – 1 maja 1938 – 5 lutego 1940
  5. Hans Loritz – 5 lutego 1940 – 1 września 1942
  6. Anton Kaindl – 1 września 1942 – 22 kwietnia 1945

Obóz został zbudowany przez więźniów KL Esterwegen na obszarze zamkniętym w równoramiennym trójkącie w środku podstawy którego umieszczono wieżę A z bramą wejściową. Później obóz rozbudowywano. SS uważała Sachsenhausen, za H. Himmlerem, za wzorowy obóz pod względem konstrukcyjnym. Na jego terenie szkoliło się wielu komendantów i wysokich funkcjonariuszy SS, którzy później obejmowali funkcje w innych obozach (m.in. Rudolf Höss – późniejszy komendant KL Auschwitz). W obozie Sachsenhausen dokonywano zbrodniczych eksperymentów medycznych na więźniach, które często kończyły się śmiercią lub kalectwem. W 1941 roku przeprowadzono na jeńcach sowieckich próby gazowania w zaadaptowanych do tego celu ciężarówkach, których potem używano m.in. w ośrodku zagłady Kulmhof i w KL Majdanek. W 1942 roku zbudowano komorę gazową, krematoria i izbę przeznaczoną do egzekucji przez rozstrzelanie.[]

W latach 1942–1944 w wydzielonych dodatkowym ogrodzeniem barakach 18 i 19 około 140 więźniów, z 40 krajów, pracowało nad fałszowaniem funtów brytyjskich, paszportów, wiz, pieczęci i innych dokumentów. W przypadku funtów sfałszowane banknoty praktycznie nie różniły się od oryginałów. Fakt ten upamiętnia obecnie skromna ekspozycja na terenie obozu.

Na początku 1945 roku w obozie znajdowało się prawie 60 000 więźniów, a dalsze 20 000 w podobozach. Po przekroczeniu Odry przez Armię Czerwoną, rozpoczęto ewakuację obozu (1 lutego 1945). Więźniów niezdolnych do marszu wymordowano, innych popędzono w „Marszach Śmierci” do innych obozów, m.in. do KL Mauthausen-Gusen oraz Bergen-Belsen. 22 kwietnia 1945 roku obóz wyzwoliły oddziały 2 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego Wojska Polskiego oraz Armii Czerwonej. W obozie pozostało jedynie 3000 więźniów – wśród nich kilkuset zmarło w okresie kilku tygodni po wyzwoleniu.

W kwietniu 1945 roku obóz został zbombardowany przez lotnictwo alianckie (ze względu na fabrykę granatników). Zginęło około 800 więźniów.

Obozowi podlegała ponad setka podobozów i komand zewnętrznych. Więźniowie byli używani do pracy niewolniczej dla niemieckich przedsiębiorstw, m.in. zakładów lotniczych Heinkel w Oranienburgu czy fabryki Siemens, lub AEG w niedalekim Berlinie.

Więźniowie i ofiary

 Z tym tematem związana jest kategoria: Więźniowie KL Sachsenhausen.

Więźniami byli obywatele wielu narodowości: Polacy, Niemcy, jeńcy sowieccy, Romowie, Sinti, później Żydzi. Był to obóz tzw. „zielony”, czyli przebywali w nim na początku więźniowie „nie-polityczni”, jak również lotnicy brytyjscy czy dzieci oraz Świadkowie Jehowy.

Więźniów wykorzystywano do pracy niewolniczej, podczas której byli oni mordowani oraz umierali z wycieńczenia i chorób.

Pierwszy transport więźniów z okupowanej Polski wyruszył do obozu z warszawskiego więzienia Pawiaka już 2 maja 1940 roku. Niemcy skierowali do niego ośmiuset więźniów politycznych z grona polskiej inteligencji aresztowanych w ramach Intelligenzaktion. W Sachsenhausen więziono między innymi 169 profesorów i pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, z których 120 zwolniono po osobistej interwencji Benito Mussoliniego.

Wśród wybitnych ludzi polskiej nauki, którzy zostali zamordowani lub zmarli w wyniku ciężkich warunków obozowych, byli m.in.:

  • Arnold Bolland – chemik-technolog, rektor Akademii Handlowej w Krakowie, docent Uniwersytetu Jagiellońskiego i Politechniki Lwowskiej,
  • Ignacy Chrzanowski – historyk literatury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Stanisław Estreicher – historyk prawa, bibliograf, profesor i kilkukrotny rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Tadeusz Garbowski – zoolog, literat, filozof, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Kazimierz Kostanecki – anatom, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Polskiej Akademii Umiejętności,
  • Paweł Łoziński – anatom, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Antoni Meyer – prawnik, wykładowca Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie,
  • Jan Nowak – geolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Kazimierz Piech – botanik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Feliks Rogoziński – fizjolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Adam Marian Różański – inżynier rolnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Michał Siedlecki – zoolog, publicysta i podróżnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Jerzy Smoleński – geograf, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Leon Sternbach – filolog klasyczny, bizantynista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Władysław Takliński – technolog, profesor mechaniki teoretycznej i rektor Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie,
  • Władysław Vorbrodt – fizjolog, profesor i kierownik katedry chemii rolnej Uniwersytetu Jagiellońskiego,
  • Jan Włodek – agronom, profesor Uniewersytetu Jagiellońskiego.

W obozie tym ponadto był przetrzymywany biskup polskiego Kościoła Ewangelickiego – Juliusz Bursche i jego trzej przyrodni bracia: Edmund (pastor), Alfred (adwokat) i Teodor (architekt – jedyny z braci, który przeżył okupację), a także ks. Jerzy Kahané i ks. Waldemar Preiss.

W obozie tym zginęli także:

  • Władysław Goral – biskup pomocniczy diecezji lubelskiej,
  • Bolesław Roja – generał dywizji Wojska Polskiego II RP, oficer Legionów Polskich, poseł na Sejm RP,
  • Stefan Grot-Rowecki – komendant Armii Krajowej; w celi, w której był więziony w karcerze, umieszczono tablicę pamiątkową.

W KL Sachsenhausen prawie całą wojnę spędzili m.in. były premier Hiszpanii Francisco Largo Caballero, były kanclerz Austrii Kurt Schuschnigg oraz przywódca Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) Stepan Bandera.

Więźniami tego obozu byli również Ślązacy – powstańcy śląscy sprzed wojny, osadzeni tam i zamordowani w okresie drugiej wojny światowej.

Przeciętnie w obozie przebywało około 50 000 – ogółem przez KL Sachsenhausen i jego filie przeszło ich ponad 200 000, z których dziesiątki tysięcy zginęły, choć dokładną liczbę ofiar trudno ustalić.

Dzieje powojenne

Tereny obozu zostały wykorzystane przez ZSRR. Sowieci utworzyli tu jeden z dziesięciu tajnych obozów istniejących na terenie podległych im obszarów Niemiec. Umieszczano w nim funkcjonariuszy NSDAP, osoby podejrzane o opór przeciwko sowieckiej okupacji Niemiec, żołnierzy Armii Czerwonej, których podejrzewano o dezercję lub kontakty ze światem kapitalistycznym. Utworzono też szpital dla żołnierzy sowieckich zarażonych chorobami wenerycznymi na skutek masowych gwałtów, których dopuszczali się na Niemkach. Obóz ten, wzorowany na gułagach, istniał do 1950 roku. Przeszło przezeń około 60 000 osób, z czego 12 000 zmarło na skutek chorób, wycieńczenia, głodu. Przy likwidacji obozu wysadzono w 1953 r. krematorium.

W 1961 roku na terenie byłego obozu otwarto Muzeum Międzynarodowego Ruchu Oporu. W 1993 roku Muzeum zostało kompletnie odnowione. Zmieniono koncepcję ekspozycji – zamiast jednego muzeum, ekspozycję rozmieszczono w 13 miejscach, których dotyczy. Zrekonstruowano kilka baraków przedstawiających życie codzienne więźniów i karcer. W miejsce betonowego zadaszenia ruin krematorium wybudowanego w czasach NRD postawiono ażurową białą konstrukcję. Pozostawiono enerdowski pomnik antyfaszystowski. Na teren obozu wchodzi się przez główne wejście w wieży A przez bramę z napisem „Arbeit macht frei”. Zamknięto przejście w rogu obozu wybudowane w czasach NRD.

W roku 1992 bojówki neonazistowskie podpaliły jeden z baraków. Obecnie barak jest zabezpieczony szklanymi szybami tak, że widoczne są efekty podpalenia.

Zobacz też

  • Proces załogi Sachsenhausen
  • Oranienburg (KL)

Bibliografia

  • Wykaz bibliografii dla serii artykułów o niemieckich obozach w latach 1933-1945 został umieszczony na .

Linki zewnętrzne

Wymienione w następujących kategoriach:
Zostaw komentarz
Wskazówki i porady
Zorganizowane przez:
Kyze
26 march 2016
Impressive place. You have to visit it if you're in Berlin. You can easily come with an ABC train ticket. Visit the specialized book shop. Hicimos la visita en español con viveberlintours y muy bien.
Stephen D
19 september 2017
Audio guide is excellent: without it it would be difficult to understand the full context of the various buildings. Don't miss the exhibition in the guard tower
Emel Bayraktar
27 september 2015
Visiting this camp takes minimum 4-5 hours. Entrance is free, audioguide is 3€ with site map included. People should see this camp to understand what humanity and evil are.
Phillipe Casorla Sagot
30 july 2015
Definitely not the classic visit for tourists around Berlin but if you are into history this is a whole experience. Totally worth the traveling. Make sure to get the audio tour.
Mikhail M
20 june 2018
Концлагерь. Посетите обязательно. Посмотрите как тут "жили" люди, где над ними ставили медопыты, пытали расстреливали и сжигали. ПОМНИМ ????
Vicente Martinez
26 november 2018
Recomendable hacer la visita con un guía para conocer mejor las circunstancias de lo que fue el día a día en el campo. Se puede visitar varios barracones o lo que fue la cárcel, entre otras cosas.
Pokaż więcej komentarzy
foursquare.com
Wyndham Garden Hennigsdorf Berlin

rozpoczynając $80

Schloss und Gut Liebenberg

rozpoczynając $99

Hotel Schildow

rozpoczynając $65

Waldhaus Mühlenbeck bei Berlin

rozpoczynając $62

Hotel und Appartementhaus Rheden

rozpoczynając $109

ibis budget Berlin Hennigsdorf

rozpoczynając $47

Polecamy zabytki w pobliżu

Widzieć wszystko Widzieć wszystko
Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Lake Tegel

Lake Tegel (Deutsch. Tegeler See), is the second largest lake in

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Soviet War Memorial (Schönholzer Heide)

Soviet War Memorial in Schönholzer Heide (Sowjetische Ehrenmal in der

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Port lotniczy Berlin-Tegel

Port lotniczy Berlin-Tegel im. Otto Lilienthala (niem. Flughafen

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Schönhausen Palace

Schönhausen Palace (German: Schloss Schönhausen) is a baroque palace i

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Khadija Mosque

Khadija Mosque is the first mosque in Berlin of the Ahmadiyya Muslim

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Twierdza Spandau

Twierdza Spandau (Zitadelle Spandau, Cytadela Szpandawska) - to

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Więzienie Plötzensee

Więzienie Plötzensee (niem. Strafgefängnis Plötzensee) był inst

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Volkspark Humboldthain

Народний парк Гумбольдтхайн (нім. Volkspark Humboldthain — «Г

Podobne atrakcje turystyczne

Widzieć wszystko Widzieć wszystko
Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Groß-Rosen

Konzentrationslager Groß-Rosen (uproszczona pisownia: Gross-Rosen)

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Stutthof (KL)

Konzentrationslager Stutthof (Zivilgefangenenlager Stutthof,

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu

Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu – muzeum utwo

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Auschwitz-Birkenau

Konzentrationslager Auschwitz, KL Auschwitz (Stammlager), w tym KL

Dodaj do listy życzeń
Byłem tu
Odwiedził
Auschwitz II-Birkenau

REDIRECT Auschwitz concentration camp#Auschwitz II-Birkenau

Zobacz wszystkie podobne miejsca