Siedlisko (niem. Carolath/Karolath) – wieś w Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie nowosolskim, w gminie Siedlisko, której jest siedzibą (od 1973 roku).
W latach 1950–1975 miejscowość należała administracyjnie do
województwa zielonogórskiego. W latach 1975–1998 miejscowość także
należała administracyjnie do województwa zielonogórskiego.
Nazwa
Pierwsza, nieoficjalna, nazwa miejscowości po II wojnie
światowej brzmiała Karolat.
12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę
Siedlisko.
Historia
Najstarsze znane wzmianki o miejscowości pochodzą z 1298 r. z
aktu dotyczącego nabycia kasztelanii bytomskiej przez księcia
Henryka III głogowskiego. Zamek określony został w nim jako
castrum in Sedlscho. Od 1361 r. dziedzicem Siedliska była
rodzina Rechenberg.
W 1561 r. Siedlisko, wraz z Bytomem Odrzańskim i Tarnowem
Jeziernym zostało kupione przez Fabiana von Schönaicha za
50 000 talarów; ziemie te stanowiły główną część późniejszego
państwa stanowego i należały do rodu Schönaich do 1945 roku. Po
śmierci Fabiana von Schönaicha 23 sierpnia 1591 r. i zakończeniu
sporów finansowych z cesarzem Rudolfem II Habsburgiem 27 listopada
1593 roku, właścicielem dóbr został Georg von Schönaich, kanclerz
śląski, bratanek Fabiana von Schönaicha. Ok. 1600 r. sprowadził on
do zamku kronikarza Piotra Tietza, w celu spisywania historii rodu
i wydarzeń związanych z trwającą budową zamku. Po śmierci Georga
von Schönaicha 25 lutego 1619 roku, właścicielem dóbr został jego
kuzyn albo bratanek, Johannes von Schönaich. Musiał on jednak
opuścić miejscowość, gdy w wyniku nałożonej na niego kary za
złożenie homagium Fryderykowi V podczas wojny trzydziestoletniej
stracił część majątku na rzecz jezuitów głogowskich. W 1650 r.
udało się rodzinie von Schönaich odzyskać część dóbr, natomiast
całość została odzyskana przez Johanna Carla von Schönaicha, który
sprawował pieczę nad majątkiem od 1710 roku.
W 1894 r. odnotowano w miejscowości sąd rejonowy (niem.
Amtsgericht), parafialny kościół ewangelicki, młyn parowy,
olejarnię, wodociąg, główną siedzibę księstwa siedliskiego książąt
siedlisko-bytomskich, zamek z ogrodem oraz należące do posiadłości
ziemskich zalesienie (niem. Carolather Heide) o powierzchni
8400 hm² (ha). W 1885 r. w miejscowości mieszkały 772
osoby, w 1933 r. – 1237 osób, a w 1939 r. – 1487 osób. 1 kwietnia
1937 r. włączono do miejscowości Borków.
W 1936 r. uruchomiono w Siedlisku Шаблон:Fakt
wyłuszczarnię nasion, Шаблон:Fakt. Ostatnim
właścicielem miejscowości był Carl-Erdmann von Schönaich-Carolath,
który po ucieczce przed frontem na zachód prowadził działalność
przedsiębiorczą w Hamburgu. Шаблон:Fakt
Zabytki
Шаблон:Galeria Do
rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są:
- zespół zamkowy z XVI–XIX wieku, przebudowany na początku XX
wieku:
W latach 1550–1560 Franz Rechenberg, właściciel dóbr siedliskich,
wybudował murowany budynek, usuwając jedną ze ścian (wał z
palisadą) wcześniejszej budowli. Budynek był zbudowany z kamienia
polnego i cegły, jednak prawdopodobnie z powodu zbyt grząskiego
gruntu ściany zaczęły pękać, grożąc zawaleniem. By temu zapobiec,
wzmacniano je drewnianymi belkami. W 1597 r. jeden z kolejnych
właścicieli zamku, Georg von Schönaich, podpisał z Melchiorem
Deckhardtem, budowniczym z Legnicy, umowę na budowę zamku. Wiosną
1598 r. przystąpiono do budowy. W 1600 r. ukończono wschodnie
skrzydło (które mieściło m.in. salę reprezentacyjną, a w niej 40
portretów króli). Następnie wybudowano skrzydło południowe (z salą
reprezentacyjną, zwaną też książęcą albo balową w dolnej
kondygnacji, ze sklepieniem wspartym na 12 kolumnach) i budynek
bramny (mieszczący bibliotekę i zbrojownię). W 1601 r. budynek
został zniszczony podczas pożaru. W maju 1612 r. Walenty Sabisch,
fortyfikator z
Wrocławia,
wykonał plany pomiarowe fortyfikacji bastionowych. Zostały one
zrealizowane w ciągu następnych 2 lat przez Andrzeja Hindenbergera
z Hoyerawert. W 1618 r. ukończono budowę zamkowej kaplicy,
usytuowanej we wschodnim skrzydle, zbudowanej na planie prostokąta
o wymiarach 19,3 m × 15,1 m, zamkniętej od wschodu
półkolistą apsydą. Jest to pierwsza na Śląsku kaplica zamkowa,
wybudowana jako lektorium protestanckie. Budowla została nakryta
sklepieniem kolebkowym i kolebkowo-krzyżowym, a jej ściany
wewnętrzne obiegają 2-kondygnacyjne empory z maswerkowymi,
kamiennymi balustradami, wsparte na kamiennych kolumnach z
rzeźbionym ornamentem okuciowym. We wnętrzu kaplicy znajduje się
m.in. renesansowa kamienna ambona, także zdobiona ornamentem
okuciowym. W pierwszej ćwierci XVIII w. budowniczy Wagner z
Kożuchowa wybudował zachodnie i północne skrzydła zamku, które
razem z wcześniejszymi zamykały dziedziniec o wymiarach 46 ×
56 m. Elewacje nowych skrzydeł zostały ozdobione pilastrami i
gzymsami, a nad wejściem do skrzydła zachodniego wmurowano kartusz
z datą 1715. 24 sierpnia 1757 r. ukończono budowę mostu przy bramie
wjazdowej; cokoły jego balustrady ozdobiono rzeźbami postaci
mitologicznych i dwoma heraldycznymi lwami z tarczami. W latach
1865–1875 przebudowano w stylu neorenesansowym środkową część
skrzydła południowego i założono ogród z fontannami; na osi
skrzydła północnego zbudowano przejazd, prowadzący na dziedziniec
gospodarczy, przy którym w drugiej połowie XIX w. powstały stajnie
i inne budynki gospodarcze. Zamek został spalony w kwietniu 1945 r.
przez wojska radzieckie; zachowały się kaplica i budynek bramny.
Zamek odgruzowano i częściowo odbudowano (budynek bramny i skrzydło
wschodnie z kaplicą) w latach 1964–1974 przy współudziale
harcerskiego szczepu „Makusynów”. 12 sierpnia 2003 r. zamek został
sprzedany mieszkańcowi Nowej Soli za kwotę 257 000 zł. W 2007
r. odkupił go obywatel Włoch, Giulio Piantini, prezes firmy
Arcobaleno.
Шаблон:Fakt.
- park,
- mauzoleum księżnej Wandy Henckel v. Donnesmarck z początku XX
wieku,
- 3 domy folwarczne (pl. Zamkowy 12, 13 i 14) z początku XIX
wieku.
Inne zabytki:
- Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, 1-nawowy,
konstrukcji szachulcowej, zbudowany z fundacji Georga von
Schönaicha ok. 1610 r. na planie prostokąta. W 1742 r. został
powiększony o zakrystię i kruchtę, zaś w XVIII i XIX w.
otynkowany.
Zobacz
też
- Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Siedlisku
Шаблон:Przypisy
Bibliografia
ZAMEK
RYCERSKI W SIEDLISKU
Linki
zewnętrzne