Twierdza brzeska, Twierdza Brześć (ros. крепость Брест-Литовск, biał. Брэсцкая крэпасць) – zespół fortyfikacji wzniesionych przez Imperium Rosyjskie w 1. połowie XIX wieku przy ujściu rzeki Muchawiec do Bugu, w pobliżu Brześcia.
W latach 1833 rozpoczęto prace inżynieryjne nad przygotowaniem terenu do budowy. Dopiero 1 czerwca 1836 roku przystąpiono do budowy samej twierdzy (piętrowej cytadeli) według projektu Karla Oppermana. Budowę ukończono w roku 1842.
Ostatecznie w zakres twierdzy weszły umocnienia:
Oprócz tego w zakres umocnień weszło 12 fortów zbudowane w latach 1878-1888:
Oprócz tego w latach 1871-1885 wzniesiono forty polowe i pozycje obronne w miejscowościach Krotoszyn, Kobylany, Lebiedziew, Łobaczew, Lehuty i Żuki.
Na początku XX wieku nastąpiła modernizacja twierdzy brzeskiej i oprócz modernizacji istniejących dzieł postanowiono wybudowanie zewnętrznego obwodu fortów, w którego skład miało wejść 14 fortów, 21 punktów oporu międzypola i 5 koszar obronnych. W 1912 linia obrony została skrócona z planowanych 45 km do 40 km i planowana gotowość modernizowanej twierdzy została wyznaczona na rok 1921, czemu przeszkodziła I wojna światowa. Zaplanowano i częściowo zrealizowano forty:
W 1915 część z umocnień twierdzy została zniszczona przez wycofujących się Rosjan.
Od 1919 r. twierdza należała do Polski. W 1930, przed i w trakcie Procesu brzeskiego, więziono tu działaczy opozycji parlamentarnej Centrolewu.
Po wybuchu II wojny światowej zdobyta przez Niemców 17 września 1939 po krótkotrwałej obronie Polaków. W wyniku umowy granicznej zawartej między ZSRR a Niemcami twierdza znalazła się na terytorium sowieckim.
Po agresji Niemiec na ZSRR ponownie w rękach Niemców po bohaterskiej obronie Sowietów i znajdowała się pod okupacją niemiecką do 1944 r.
22 czerwca 2008 w twierdzy brzeskiej spotkali się prezydent Białorusi Aleksandr Łukaszenka oraz prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew .
