Wielka Rafa Koralowa lub Wielka Rafa Barierowa (ang. Great Barrier Reef) – największa na świecie rafa koralowa, położona u wybrzeży Australii. Jest to największa na Ziemi pojedyncza struktura wytworzona przez organizmy żywe, widoczna nawet z kosmosu (jako biała smuga na tle błękitnego oceanu).
Rozwój Wielkiej Rafy Koralowej rozpoczął się przed ok. 18 milionami lat. Wiek rafy ocenia się na ok. 2 mln lat, a niektórych jej części nawet na 45,5 mln lat. W obecnej fazie rozwoju, która trwa już od 8 tysięcy lat, budowane są nowe warstwy na "starych" fundamentach. Bariera leży w różnych odległościach od brzegów, wahających się od 15 do 200 km, i rozciąga się na powierzchni ponad 344 tysięcy km². Wielka Rafa Koralowa obejmuje około 3000 pojedynczych raf i ponad 900 wysp, które otoczone są rafami tworzącymi przybrzeżne wyspy. Szerokość rafy wynosi od 2 km do 150 km. Badania przeprowadzone na rafie wykazały, że grubość tworzącej ją warstwy koralowca przekracza 500 m.
W przeciwieństwie do środkowej części, w której rafy są rozproszone, rafy na północy i południu leżą blisko siebie. W północnej części, gdzie rosną lasy mangrowe, jest dużo bagien.
Między Wielką Rafą Koralową i wybrzeżem rozciągają się laguny. Ten obszar płycizn, który rzadko przekracza głębokość 100 m, pokrywa zamuloną warstwę chronioną przez przybrzeżne rafy. Od strony morza, zbocze rafy opada stromo na tysiące metrów w głąb morza. Rafa jest w tym miejscu narażona na działanie fal i wiatrów. Wzrost koralowców jest tutaj najszybszy. Jednocześnie w miejscach, gdzie fale i temperatury są ekstremalne, rafy tracą największe ilości budulca. Duża część luźnego materiału zostaje ponownie związana i tworzy "nowe skały". Rafa poddana jest w ten sposób stałemu procesowi niszczenia i odbudowy.
Najczęściej używaną nazwą jest rafa koralowa, jednak funkcjonuje również nazwa "żyjące skały"Шаблон:Fakt. Rafa zbudowana jest z tysięcy żyjątek z rodziny anemonów - polipów, a także innych organizmów rafotwórczych m.in. mszywiołów, mięczaków, otwornic i glonów, tworzących podwodny wał lub grzbiet. Polipy tworzą szkielety wapienne, które można łatwo oddzielić od reszty ciała zwierzęcia. Podczas rozmnażania polipów, rafa rozrasta się wszerz i w górę. Polipy połączone są ze sobą przy pomocy powrozu z żywych tkanek, co przyczynia się do wzmocnienia struktury. Wodorosty wapienne, które wyglądają jak czerwone kłębki waty, są ważnymi elementami tworzącymi rafę. Produkują one wapień, który umacnia rafę. Inne wodorosty żyjące właściwie na zboczu rafy, wytwarzają pewien rodzaj "zaprawy murarskiej". W ten sposób wspólnota tworzy potężną strukturę, na której tylko na nielicznych niezamieszkanych częściach szkieletów wapiennych żyją koralowce. Każdy gatunek koralowca ma własny wzorzec wzrostu, dlatego właśnie spotykana jest taka różnorodność form - od pagórków, płyt i dużych tafli, po powierzchnie, konary i struktury w formie rogów.
Rafy koralowe występują w stosunkowo płytkich przybrzeżnych wodach w strefie międzyzwrotnikowej. Zbudowana jest z wapienia, który tworzą szkielety obumarłych koralowców. Żyją na nich całe kolonie innych organizmów i żerują bardzo liczne gatunki zwierząt.
To piękne miejsce pełne różnych gatunków ryb, mięczaków oraz roślin. Oprócz około 1500 gatunków ryb, na rafie żyje 5000 gatunków mięczaków, oraz 400 gatunków koralowców i 500 gatunków wodorostów. Większe wyspy pokryte są gęstą roślinnością tropikalną. Wielka Rafa Koralowa jest jedną z większych atrakcji turystycznych Australii.
Większa część koralowca jest biała. Jest to substancja, z której zbudowany jest szkielet nieżyjących już polipów. Żyjące polipy natomiast mają często bogatą kolorystykę. Rożne gatunki koralowców - wachlarzowate i pierzaste oraz spokrewnione z nimi gąbki i inne stworzenia są pięknie ubarwione: od czerwieni, żółci, poprzez kolor pomarańczowy, po fiolety, róże i zielenie. Niebieskie i żółte okonie oraz fosforyzujące fioletowe i żółte wargacze, rywalizują z żywo ubarwionymi, czerwono - białymi ślimakami morskimi, szmaragdowymi rozgwiazdami wężowatymi i niebieskimi rozgwiazdami morskimi. Rafy powstają najczęściej u wybrzeży w strefie szelfu kontynentalnego, ale bywają też samotne np. w kształcie atolu. Korale potrzebują ciepłej wody o temperaturze od 18 do 35°C, dlatego nie spotyka się ich powyżej 30-35° szerokości geograficznej północnej i południowej. Zasolenie wody od 27 do 40‰. Woda musi być dość ruchliwa, tak by do organizmów docierało pożywienie. Koralowce są też bardzo wrażliwe na zanieczyszczenie wody.
Rafę koralową zamieszkują różnorodne zwierzęta, od malutkich szybkich meduz po olbrzymie rekiny. Żółwie morskie występują tutaj tak licznie, jak w żadnym innym miejscu na świecie. Rafę koralową drąży potężna "armia" zwierząt - m.in. gąbki, robaki, muszle, jeże morskie i ślimaki żywiące się koralowcami. Także różne gatunki ryb zjadają żyjące koralowce: nagozęby np. ostrymi przednimi zębami odrywają małe kawałki rafy. Przy pomocy zębów trzonowych miażdżą odgryzione kęsy, aby dotrzeć do mięsa polipów. Rozgwiazdy mogą zjeść olbrzymią ilość koralowców. "Wywracają" swoje żołądki na drugą stronę i rozpryskują soki trawienne na polipyШаблон:Styl. Następnie wciągają wnętrzności. Posiłek składa się z częściowo już strawionej "zupy" koralowej.
Ryby zamieszkujące rafę koralową zbierają się czasami i czekają wspólnie na pojawienie się określonych gatunków krewetek lub wargaczy. Stworzenia te uwalniają większe ryby od pasożytów i usuwają martwe tkanki. Z takiego układu korzystają obie strony - krewetki, które mają stałe źródło pożywienia oraz ryby pozostające dzięki nim przy życiu.
Kolejnym przykładem symbiozy jest współpraca ryb z gatunku Gobiidae, czyli babkowatych, i krewetek z gatunku Alpheidae. Krewetka posiada asymetryczne, silne kleszcze (cecha gatunku Alpheus). Wykopuje ona nimi tunel, który potem zamieszkuje wspólnie z rybami z gatunku Gobiidae. O każdym niebezpieczeństwie dobrze widzące ryby babkowate powiadamiają niemal ślepe krewetki, uderzając je ogonem po czułkach. Oba gatunki unikają w ten sposób zagrożenia, chroniąc się we współdzielonej jamie.
Rafy dzieli się na trzy typy:
Od 26 października 1981 roku, jako park morski (Great Barrier Reef Marine Park), objęta ochroną, wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Powierzchnia parku, chronionego przez UNESCO, wynosi 346 000 km². (Morze Koralowe, Wielka Rafa Koralowa oraz lasy tropikalne Queensland).
