Więzienie na Łukiszkach (lit. Lukiškių tardymo izoliatorius kalėjimas, ros. Лукишкская тюрьма) – najstarsze więzienie na Litwie, położone w śródmieściu Wilna, 300 m od zabudowań Sejmu, blisko pl. Łukiskiego, w zaułku Łukiskim 6 (Lukiškių skersgatvis); nazwy ul. we wcześniejszym okresie to Московская, Moskiewska, Więzienna, Kalėjimo. Jedno z najbardziej okrutnych miejsc odosobnienia Polaków w radzieckim systemie represji, do których można było zaliczyć: Łubiankę i Lefortowo w Moskwie, Kresty w ówczesnym Leningradzie czy Brygidki we Lwowie.
Pierwszy obiekt więzienia wybudowano po 1837, modernizowano w latach 1867-1890. Rosnące szybko potrzeby zmusiły władze carskie do wybudowania w tym miejscu w latach 1901-1904 całego kompleksu obiektów łącznie na 700 osadzonych według proj. wzorowanego na wybudowanym w 1884 więzieniu Kresty (Кресты) w Sankt Petersburgu. W owym czasie to było jeden z najbardziej nowoczesnych tego typu obiektów – z własną studnią artezyjską, siecią wodociągową i kanalizacyjną, centralnym ogrzewaniem i systemem wentylacyjnym. Był wyposażony w kuchnię, piekarnię, łaźnię, pralnię, dom mieszkalny dla funkcjonariuszy. W budynku więziennym na trzech górnych piętrach (2,3,4) mieścił się też kościół katolicki, zaprojektowany w stylu romańskim. Zlokalizowany na 3 piętrze ołtarz wykonano z marmuru według proj. płk. Kelczewskiego. Pomyślano również o zlokalizowaniu synagogi. W 1905 dobudowano z żółtego kamienia cerkiew prawosławną św. Mikołaja Cudotwórcy (Šv. Mikalojus Stebukladarys/Св. Никола Чудотворец). Całkowity koszt inwestycji zamknął się w kwocie 969 tys. rubli.
Miejsce kaźni, w którym przetrzymywano carskich, hitlerowskich (przez Gestapo), litewskich (Sauguma) i sowieckich więźniów politycznych (NKWD i KGB), przedstawicieli wielu narodów – Białorusinów, Litwinów, Żydów a przede wszystkim tysięcy Polaków, uczestników powstań i żołnierzy AK. Niejednokrotnie w owym czasie przebywało w nim od 2.000 do 16.000 osób jednocześnie.
W czerwcu 1941 po tzw. pierwszej inwazji niemieckiej, NKWD dużą grupę więźniów wymordowała. W trakcie drugiej okupacji niemieckiej do więzienia przywożono z Getta Żydów których rozstrzeliwano w Ponarach (Paneriai).
Obecnie pełni rolę aresztu i więzienia – przebywa w nim około 1100 osób, w tym po wyroku około 200 osadzonych. Zatrudnia około 250 funkcjonariuszy. Istnieją plany jego prywatyzacji do 2011 i przekształcenia na hotel.
en: Lukiškės Prison lt: Lukiškės ru: Лукишкская тюрьма